“Het onderwijs moet het ijzer zijn waar de maatschappij mee kan worden opengebroken”. Ik zie u denken: Dat is natuurlijk de rode draad in het essay De Nieuwe School dat PvdA-leider Samsom onlangs presenteerde. Mis. Samsom schrijft dat er brede schoolgemeenschappen moeten komen. In wezen is dat hetzelfde als het oude plan van de toenmalige PvdA-minister van Onderwijs, Van Kemenade: de middenschool. Dat is toen niet doorgegaan. Het verzet er tegen werd geleid door de VVD en de CPN. Haya van Someren en Marcus Bakker.
Het was, zoals de toenmalige fractievoorzitter van de Communistische Partij Nederland uitriep: “Nu gaan eindelijk ook kinderen van arbeiders naar het gymnasium en nu wil de regering dat gymnasium de nek omdraaien.” Herinnert Diederik Samsom zich nog zijn eigen schoolverleden? Hij zat toen op het gymnasium in Leeuwarden. De PvdA-wethoudster daar wilde het onafhankelijke gymnasium om hals brengen. Dat is toen niet gebeurd. De ouders en de leerlingen gingen actievoeren. Aanvoerder van de leerlingen was de jonge Diederik. En actievoeren kon hij. Ook toen al. Het gymnasium werd gered en bloeit als nooit te voren!
De PvdA bestaat 70 jaar. Of er veel te vieren valt is de vraag. In de Leeuwarder Courant van zaterdag (Blendle-link) staat een drietal interviews met PvdA-leden, wonend in Heerenveen, die de oprichting van hun partij nog hebben meegemaakt. Zelf woonde ik toen als klein jongetje in Amsterdam. Daar hingen op 1 mei huis aan huis de rode vlaggen uit. Elders in het land dansen om de meiboom. De Arbeiders Jeugd Centrale en haar voorzitter Koos Vorrink. Daar waren de uitzendingen van de VARA. Met bewogen redevoeringen. Met de oude strijdliederen: “Ontwaakt verworpenen der aarde.” De rode familie.
Die oude sociaaldemocraten uit Heerenveen spreken met weemoed over de idealen van vroeger. Over Troelstra, Drees en Den Uyl. Over Kok: die had nooit moeten zeggen dat hij zijn ideologische verenkleed ging afschudden.
Ik denk dat ze gelijk hebben. Een partij zonder ideologie – voor een liberaal heet zoiets beginselen – wordt onherkenbaar, verliest haar band met de eigen achterban. Bij de PvdA is die gang der dingen al een hele tijd te zien. Van Kemenade’s middenschool is zo’n voorbeeld. Maar toen was er gelukkig nog de jonge Samsom die zijn gymnasium wist te redden. Nog steeds vind ik het onbegrijpelijk dat de PvdA van toen niet begreep wat Marcus Bakker wel begreep. Ook de VVD begreep dat.
Teruggrijpend naar haar beginselen schreef in 1968 een jong liberaal Kamerlid:
“Een liberale partij die duidelijk weet te maken waar het haar in de samenleving om gaat, die er voor wil vechten ieder de ontplooiingskansen te verschaffen waar hij of zij recht op heeft, doet haar naam eer aan.”
De eerste zin van dit stukje “Het onderwijs moet het ijzer zijn waar de maatschappij mee kan worden opengebroken”, is niet door Samsom maar door dat jonge VVD-Kamerlid in 1968 opgeschreven. Op weg naar het worden van de VVD tot een echte volkspartij. Vandaag dus geciteerd uit eigen werk.
Ik hoop dat de PvdA zich nog weet te redden.
