Het kost wat, zo’n Amerikaans droomtoestel, maar het kabinet is voor even gered. En de krijgsmacht kan weer dromen van spannende avonturen met onze grote bondgenoot. Na tien jaar van felle strijd, van fundamentele discussies over de nut en noodzaak van de krijgsmacht in het algemeen en de JSF in het bijzonder, kwam Diederik Samsom afgelopen week tot een waarlijk geniale conclusie: de aanschaf van de JSF was, vertelde hij in Nieuwsuur, ‘een puur technisch besluit’. In één klap wist heel Nederland waar het aan toe was. De PvdA gaat akkoord. Vierenhalf miljard voor 35 toestellen.
Ingewijden wisten al dat Samson dat stiekem, half-half, tijdens de formatie had beloofd. Maar nu was blijkbaar het juiste moment aangebroken om dat aan de leden bekend te maken. Die krijgen immers de komende weken een vloedgolf van maatregelen over zich heen, waaronder een flink aantal om zich flink kwaad over te maken. Zoiets is het uitgelezen moment voor de lancering van zo’n zure mededeling over de JSF. Samson en zijn adviseurs hopen natuurlijk dat de leden zich zó druk zullen maken om een tientje hier en een tientje daar, dat ze geen tijd hebben om te protesteren tegen de JSF. Slecht nieuws verstop je onder slecht nieuws. Het is een van de oudste trucs van de spindoctor.
Een technisch besluit. Daarmee bedoelt Diederik dat wat hem betreft alle fundamentele discussie, en alle emotie, bij voorbaat verspilde moeite is. Hij wil geen principieel gezeur horen over wereldvrede, Nederland gidsland, ga zo maar door. Hij heeft het al aan de VVD beloofd; de legertop zeurt al jaren om dat toestel en heeft al die jaren heel braaf heel veel bezuinigd; een alternatief voor de JSF bestaat er niet en het geld ligt klaar. Wat moet je er méér over zeggen? De PvdA is vóór de JSF omdat ze daarmee de VVD tegemoet komt, en dat vergroot de cohesie van het kabinet. In de huidige Haagse verhoudingen is dat het enige dat telt.
Defensie krijgt dus zijn JSF. Althans, ergens in de VS vliegt een peperduur prototype waar nog van alles aan mankeert. Maar de makers beloven dat het werkelijk een fantastisch toestel gaat worden. En dat geloven wij. De luchtmacht kan nu eindelijk ongestoord heerlijk dromen van het mooiste, duurste toestel dat geld kan kopen. En dat steeds duurder wordt. Het wordt nog interessant of komende kabinetten zullen vasthouden aan 35 toestellen óf aan een uitgave van 4,5 miljard. 35 is het absolute minimum, zeggen de luchtmachtjongens. In de praktijk staat pakweg de helft daarvan altijd aan de grond, vanwege onderhoud of reparatie. Nederland zal op elk moment dus zo’n 15 toestellen ook echt kunnen inzetten. Met dat aantal doen we nog nét mee. Met minder toestellen moeten we niet durven aankomen, dan krijgt onze luchtmacht een of andere suffe taak toegewezen of worden ze gewoon vriendelijk bedankt. Te klein, te omslachtig, te kwetsbaar. De luchtmachttop zal dus, terwijl de JSF nog eens twee, drie keer zo duur wordt, vasthouden aan 35 toestellen. Dat gaat dus nog met gemak vele miljarden extra kosten.
Maar die hele redenering is in wezen op dit moment al achterhaald. De strategische waarde van dergelijke toestellen daalt met het jaar. De high tech straaljager was het weapon of choice van de oorlogen in Afghanistan en Irak. Maar inmiddels nemen drones die taken over. Tegen de tijd dat de luchtmacht hier juichend de eerste JSF in ontvangst neemt, zijn de Amerikanen hun bemande luchtvloot al aan het afbouwen.
Ondertussen droomt de luchtmacht door, van grootse avonturen. Ze mot en zal die Amerikaanse droom in huis hebben, om mee te kunnen doen in, zoals dat zo mooi heet: ‘het hoogste geweldsspectrum’. Defensie wil gewoon meetellen, en de JSF, zo denken ze daar, is de enige kans. Geen suf legertje als België of Denemarken, maar een krijgsmacht die mee mag doen met de grote jongens. De aanschaf van dat toestel is daarvoor het signaal. Als de blauwe petten straks in Washington komen, worden ze niet afgescheept met een hoge ambtenaar maar mogen ze de staatssecretaris zélf spreken – misschien heel even de minister. En wanneer de Amerikanen straks weer eens hun tanden laten zien, dan worden we geheid genoemd tijdens persconferenties (‘our Dutch allies‘). Kijk, daar kicken ze op. Dan kun je wel voor hetzelfde geld Franse toestellen aanschaffen, en dan weet je exact wat je krijgt en wat je kwijt bent, maar dan weet je ook zeker dat de Amerikanen je nooit zullen bellen.
Nee, die 4,5 miljard gewoon een koopje. Daarmee zien de Amerikanen ons weer staan, onze luchtmachtjongens worden overal weer toegelaten, mogen overal over meepraten, én het kabinet kan nog misschien een maandje langer mee. En nu maar hopen dat de VS Iran aanvallen vóórdat die toestellen hier zijn, want anders worden we ongetwijfeld gevraagd om daar een bommetje bij te dragen. Of is dat voor de PvdA dan ook ‘een technisch besluit’?
