Op mijn vaste playlist staat al jaren het nummer Numb, van de band Linkin Park. De muur van geluid en geschreeuw die op me afkomt als ik het opzet is erg behulpzaam bij het boos kijken terwijl ik oefeningen in de sportschool doe en vroeger, na een liefdesbreuk of zo, trakteerde ik de hele straat erop, terwijl ik met een peuk uit het raam hing. Zo, klootzak, dacht ik dan. Er is ook een versie met rapper Jay-Z, en zelfs een met Paul mc Cartney. Ik ken mijn klassiekers.
De technisch niet zo heel goede zanger zingt duidelijk uit het hart en vecht tegen dat ‘numb’, die afgestompte toestand die ontstaat als mensen je te lang klein houden, niet het beste met je voor hebben, terwijl je denkt of hoopt van wel. Het gevoel het te zullen verliezen van de hoge of vage verwachtingen van anderen, de zelftwijfel, het gevoel verloren te zijn; wie herkent het niet? Het gevolg is dat de zanger -die niet verklapt over wie hij het heeft- het uiteindelijk opgeeft. I’ve become so numb I can’t feel you there. Become so tired, so much more aware. Gewoon te moe om door te gaan ontwaakt hij dus uit die numbness en kiest voor zichzelf. Good for you, denk ik dan, nog altijd.
Je kunt beter kwaad dan numb zijn, is zijn impliciete boodschap. Alles beter dan numb. Ik kan het niet meer met hem eens zijn. Met die blik keek ik een paar dagen eerder naar Pauw, waar het ging het over beelden in de media. En daar lag hij weer, Alan Kurdi, op het strand. Hij is alweer een jaar dood. Het hele punt met die foto, dacht ik, is niet dat het me niets doet, maar dat het gevolg is dat het me niets doet. I don’t know what you’re expacting of me. Numb.
De mevrouw van de Volkskrant die bij Pauw de foto koesterde, is een vrouw die ik goed ken, nou ja haar type, in groepjes. Ik zie ze dan samen. Ze houden die moederlijke glans over zich terwijl ze over hun werk praten, hun ogen wijd open, ze hebben hun huisjes mooi op orde, doen ‘liever even een frisje’, zien er verzorgd uit, maar dan wel nog van die laarzen over hun broek, dat dan weer wel. Ze hebben dode kindjes op het strand nodig, of een bebloed kindje in een ambulance om ‘nog wat te voelen bij de oorlog in Syrië’. De Volkskrant mevrouw zei het zelf. Om het nog over de donkere kanten van het leven te kunnen hebben. Nou ja, ‘het erover hebben’. “Erg he? Ja erg”. Zo gaat dat dan in die groepjes. Wat er precies gebeurd is met het aangespoelde jongetje, over de verantwoordelijkheid van de vader willen vrouwen met laarzen over hun broek het niet hebben. En mannen zonder ruggengraat ook niet. Want ‘daar gaat het niet om’. Ze vinden het zelfs zo erg, dat kersverse moeders als Aafke Romeijn twitteren: ‘ik sta te huilen boven de wieg nu’. Haar hormonen kregen een duwtje in de rug, en ja hoor, daar ging ze.
Het heeft met voelen niets te maken. De tranen of loze woorden zijn een ontsnapping uit de moeilijke conclusies die er eigenlijk getrokken zouden moeten worden, conclusies waar niets minder dan oordeelsvorming aan vooraf gaat. Bijvoorbeeld dat vaders die hun kinderen zonder bescherming meenemen op een boot gewoon slechte vaders zijn, ja ook als ze vluchteling zijn. De Volkskrantmevrouw kon zich dat niet voorstellen. Dat ouders alleen aan zichzelf denken bijvoorbeeld, en het maakte haar kwaad dat journalist Wierd Duk zoiets suggereerde! Waar híj nog deed aan constructieve empathie, die waarbij je ook kijkt naar wie er misschien schuld heeft aan ellende op de wereld (want alleen dat zou, als we de mogelijkheden hadden, dingen kunnen voorkomen in de toekomst), werden gedachten daarover als boze geesten weggehouden. Het complete pakketje ‘ellende in de wereld’ moest ongeopend op die eenzame kustlijn blijven liggen.
Het grote issue is deze. Het probleem met sentimentaliteit is dat er geen fusie tussen gedachten en emotie meer is. Emoties gaan via een trechter de media in en komen er bij ons verstompt uit. Numb. Schokkende beelden zijn de Big Mac billboards van de hongerige treurconsument. Volgeladen met goedheid na een gepaste reactie is het net even alsof de numbness weg is. Maar dat is natuurlijk niet zo, het volgende moment is hij er weer.
Schrijver James Baldwin zegt het in Notes of a Native Son eigenlijk allemaal:
“Sentimentality, the ostentatious parading of excessive and spurious emotion is the mark of dishonesty, the inability to feel; the wet eyes of the sentimentalist betray his aversion to experience, his fear of life, his arid heart; and it is always therefore the signal of secret and violent inhumanity, the mask of cruelty.”
Mensen die nog aan elkaar moeten bewijzen dat een dood kind erg is, zijn niet erg empathisch, maar bang voor een oordeel. Iedereen die iemand gesteund heeft in een moeilijke tijd weet dat je ellende en verdriet niet grotesker hoeft te maken om het te begrijpen en tot steun te zijn. Dat laatste mis ik als ik die voortdurende wedstrijd om het grootste hart zie op tv. Het is numbing.
