Vicevoorzitter van de Europese Commissie Frans Timmermans was deze week op een middelbare school in Rotterdam, in het kader van ‘een dialoog over Europa’ – het was een anti-nationalistisch pleidooi voor open grenzen en het ruimhartig accepteren van alle vluchtelingen. Ik zag de foto’s van blije tieners met dezelfde blauwe shirtjes aan (‘made in Europe’) wat teksten van zijn speech op twitter, de emoticons die hij erbij deed naderhand: smileys en een gebalde vuist. Ik klikte weg – maar ging de volgende dag als een masochist weer terug naar de plek des onheils en keek het hele ding. Wat had hij nou precies gezegd?
Over Frans Timmermans zou ik elke dag wel kunnen schrijven, maar liever niet. Hij is meer een ezel waarop ik schilder, een vat waaruit ik put, een hamer waarmee ik tik. Geen onderwerp maar een duwtje, zachtjes op de rug zodat de schommel van gedachten in beweging komt. Hij is gewoon niet interessant genoeg, maar meer een symbool voor alles wat ik veracht in onze leiders – de politieke spelletjes overstijgende manipulatie van (jonge) burgers die agressie opgediend krijgen onder een dikke saus van sentimentaliteit en ‘goede bedoelingen’.
De sentimentaliteit van Timmermans, dat voor 100 procent uit zelfontroering bestaat, is even onthullend als instrumenteel in de beheersing van de waarheid over de politieke en maatschappelijk crisis in Europa. Het is daarom geen onschuldig sentimentalisme, zoals zoete popliedjes en poezi-album plaatjes dat wel zijn.
Hoe is die contradictie van onbetrouwbaar en effectief mogelijk? Ik schreef eerder al ergens over zijn sentimentaliteit als iets waar je simpelweg niet omheen kunt, hij legt een morele druk op de toehoorder. Ik schreef dat de man ‘een rouwstoet is waar je voor stil moet staan, en waar je respect voor toont, ook al ligt er een onbekende dode (of helemaal geen dode) in de lijkwagen’, over zijn tranen en zakdoek bij de MH17 speech en zijn emotionele oproep in het Europees Parlement in 2016 voor meer Zweedse vluchtelingen, want ‘laten we meer mensen zoals voetballer Zlatan Ibrahimović koesteren en houden’. (Ibrahimović werd gewoon in Malmö geboren in 1981).
Timmermans verheft op autoritaire wijze emoties boven de complexe werkelijkheid. En nu weer, voor die groep verwachtingsvolle kinderen in Rotterdam. Kindermishandeling is het. Ik zie Timmermans zijn spel doen, het heet: ‘hoe maak ik jongeren warm voor miljoenen vluchtelingen zonder dialoog’ en geeft gelijk richting aan: ‘Trots op waar je vandaan komt? Dan ben je een patriot. Kijk je neer op anderen? Dan ben je een nationalist. Duidelijk onderscheid.” En: “wat ons van dieren onderscheidt is ons vermogen om door de ogen van een ander te kijken. We moeten dat vaker doen.”
De wereld door je eigen ogen leren zien, kinderen, daar hebben we niets aan in Europa, zegt hij eigenlijk. Timmermans reduceert altijd elke mogelijke positie die je kunt innemen tot ofwel haat jegens anderen ofwel openheid jegens anderen, en hekelt rechtse politici die ‘alleen maar handelen uit angst’. Zíjn hart staat altijd open – dus de Europese grenzen moeten ook open. Hij praat jonge mensen een schuldgevoel aan over zoiets fundamenteels als eigenliefde, scepsis en liefde voor je land. Ik voel intens medelijden met dit onschuldige, bevattelijke publiek, vooral omdat ze de last die op hun schouders wordt gelegd verwarren met een goede bijdrage leveren aan de wereld, iets wat ze allemaal graag willen. Er wordt overgave van ze verlangd, geen ‘dialoog’.
Hij zegt het ook, dat hij ‘vrijheid van meningsuiting belangrijk vindt maar dat je ook een wettelijke en morele plicht hebt ten opzichte van andere mensen’. Hoezo ‘maar-ook’? De waarheid is dat die vrijheid en die plicht niets met elkaar te maken hebben. Op dat podium zou ik die jongeren vertellen dat je door de vrijheid van meningsuiting volop te benutten en je goed te laten informeren (wat alleen kan als die vrijheid er is) je juist aan die morele plicht jegens anderen voldoet, dat het helemaal geen onoverbrugbare tegenstelling is. Sterker nog, dat het beperken van je eigen vrijheid omwille van de ander juist geen vrijheid voor de ander oplevert, geen ‘rekening houden met’ is, maar gevaarlijk activisme. Krijgen die kinderen dat nog wel te horen ergens, vraag ik me af. Hier leren ze in ieder geval dat rekening houden met onbekenden altijd belangrijker is dan het aankaarten van onrecht, het verdedigen van fundamentele vrijheden en het uitdragen van principes. Wel horen ze dat ‘de openheid en tolerantie van de islam, die we van oudsher kennen, door veel mensen is vergeten’. De schoft.
Timmermans zelfontroert nog een tijdje door: ‘onze economie kan enkel succesvol zijn als de verschillen in onze samenlevingen verminderen’. Maar we moesten toch juist verschillen en diversiteit vieren? Minder verschillen, meer diversiteit. Minder en meer van hetzelfde, krom is recht, snappen jullie? Nee? Mooi zo. Ik heb te doen met die jonge mensen in de zaal, die de wereld in worden gestuurd met deze nonsens.
Nog eentje dan: ‘Ik geloof dat de jonge generatie aan het ontwaken is. In Engeland is een hele nieuwe generatie gaan stemmen, Ik ben hier heel optimistisch over.’ Dat jonge mensen ontwaken is wel het laatste wat Timmerfrans wil, dat zijn wereldtournee dan ten einde komt, dus vertelt hij ze dat ze het al doen. Het is zoals wat de ‘Scientology’ kerk tegen hun leden zegt: dat iedereen buiten de kerk heel graag bij hun wil horen, dat zij de ontwakers zijn, en de anderen de zombies. Ouders, bescherm uw kinderen.
