Misschien moest de politiek nog maar eens goed nadenken over die iPad-scholen. Heel goed, welteverstaan. Niet zozeer vanwege de onderwijskundige kant van het verhaal, overigens: dat klinkt wel radicaal, maar dat valt ook wel weer mee, en we hebben een goede inspectie die er, als het goed is, op toeziet dat kinderen op die scholen krijgen wat ze nodig hebben. Bovendien: de integratie van nieuwe techniek in het onderwijs is op zichzelf een goed idee, en kan iets toevoegen aan ons onderwijs. Daar gaat het niet om.
Waar het wel om gaat is dat – in het hele land – vrijwel al die technologie gemaakt dreigt te gaan worden door één multinational – Apple – die daarmee een enorme machtspositie gaat opbouwen binnen ons onderwijssysteem en op die manier heel veel publiek geld naar zich toe gaat trekken. Als het om tablets gaat dreigt zelfs de facto een monopolie. Dat is geen gezonde situatie.
Ten overvloede: Apple maakt fantastische producten, en is terecht al jaren een groot speler op de consumentenmarkt. In toenemende mate weet Apple ook te profiteren van de publieke markt: veel, heel veel gemeentes zijn de afgelopen jaren ‘paperless’ gegaan, en vrijwel allemaal hebben ze daartoe hun raadsleden de beschikking gegeven over een iPad.
Naast de iPad-scholen die in augustus van start gaan is er al een twintigtal middelbare scholen wier leerlingen sinds een jaar of wat met iPad’s werken – deels gedwongen, in die zin dat leerlingen verplicht werden een iPad aan te schaffen voor dagelijks gebruik op school – een iPad dus, en geen tablet met Android of Windows erop: die zijn niet toegestaan.
En precies daar zit ‘m het probleem: doordat voorlopers nu massaal kiezen voor de iPad en de iPad alleen, blijft de ontwikkeling van applicaties voor andere systemen achter, en wordt het voor de grote meute die straks gaat volgen wel heel onaantrekkelijk om een andere keuze te maken dan de – overigens ook relatief nogal dure – iPad.
Apple kent enthousiaste volgelingen, en de multinational lijkt zelf niet openlijk betrokken in dit alles, maar wat er zich rondom de scholen afspeelt is – zacht gezegd – nogal raar. Twee voorbeelden.
O4NT.nl, de organisatie achter de Steve Jobs scholen, beweert bij hoog en laag dat het hen primair gaat om ‘onderwijsvernieuwing’, maar kiest in dat kader wél onvoorwaardelijk voor de iPad – een keuze die men niet publiekelijk toelicht, maar een her en der gehoord argument is dat alleen het systeem van Apple er ‘klaar’ voor zou zijn: Android tablets zouden zo ver nog niet zijn. Dat is ronduit onzin: wat je voor een iPad kan maken, kun je ook voor een Android maken, en waar een wil is, is een weg.
Nog opvallender is de rol van de organisatie achter de scholen in het voortgezet onderwijs die met iPads werken. Deze naar eigen zeggen onafhankelijke stichting ‘behartigt de belangen van scholen die informatietechnologie gebruiken als middel tot vernieuwing en verbetering van hun onderwijs’. Om die reden koos men dan ook de geheel neutrale naam ‘MacScholengroep’, en verwerkte men de Apple-appel (!!) in het logo.
Via afspraken met Premium Resellers (van Apple), zo adverteert de MacScholengroep op de eigen websites, kunnen nieuwe deelnemers goedkoop de benodigde spullen kopen. Men kan alleen wel slechts kiezen uit iPads, MacBooks, en iMacs. De MacScholengroep benadrukt bovendien de mogelijkheid om ‘aan te schaffen zonder te moeten aanbesteden’. Dat riekt inderdaad heel erg naar belangenbehartiging – voor Apple, welteverstaan.
Zo krijgt Apple feitelijk de onderwijsmarkt in de schoot geworpen – ook al omdat in het leidinggevende deel van de onderwijssector vermoedelijk te weinig technische kennis voorhanden is om te weten dat het ook heel goed anders kan, en zo’n iPad, dat is toch ook best een leuk ding.
Toegegeven, qua dominantie geldt hetzelfde natuurlijk, al jaren, voor Microsoft Windows. Maar: Windows is een besturingssysteem, en niet apparaat en besturingssysteem ineen, en dat betekent dat er in ieder geval als het gaat om hardware nog sprake kan zijn van enige concurrentie en keuzevrijheid.
Bij de iPad is die er in het geheel niet: het is Apple, of niets. Ergo: als het zo doorgaat is over een paar jaar ons halve onderwijssysteem afhankelijk van de nukken van een multinational die uiteindelijk ook maar vooral de aandeelhouders vrolijk moet zien te houden, en bonussen moet uitkeren.
De overheid kan daar, denk ik, echter eenvoudig wat aan doen, en het lijkt me heel belangrijk dat dat ook gebeurt. Ten eerste kan de overheid verbieden dat scholen ouders verplichten één specifieke tablet te kopen – gewoon een lijstje met systeemeisen en een aantal mogelijke keuzes meegeven, en de ouders zelf laten bepalen welk apparaat gekocht wordt.
Ten tweede zou de overheid moeten opleggen dat de Apps die door publieke instellingen gebruikt worden platformonafhankelijk zijn en dus werken onder Windows, op de iPad en onder Android. Zo moelijk is dat ook helemaal niet: veel Apps zijn een soort opgeleukte front ends van systemen die ergens op een server draaien.
Dit kost nu een klein beetje meer geld aan ontwikkelkosten, maar het bespaart ons later een monopolie dat de samenleving miljoenen euro’s aan publiek geld gaat kosten, of gaat leiden tot ongewenste gedwongen winkelnering voor leerlingen en hun ouders.
Kortom: leden der Staten Generaal, helpt de belastingbetaler, doet hier iets aan, en zorgt voor meer variatie in het tabletgebruik op publieke instellingen: zonder een gezond stukje concurrentie betalen we ons binnen de kortste keren allemaal blauw aan de firma Apple, en dat moeten we echt niet willen met z’n allen.
