Als we nou gewoon allemaal een beetje minder ongelijk zijn, dan komt het goed. Ziekte, armoede, Albert Verlinde, schooluitval, drugsverslaving: allemaal veroorzaakt door ongelijkheid. Dat vindt de Correspondent. En de Correspondent vindt dat omdat “inequality guru”, professor Richard Wilkinson dat zegt. En dus is het waar. Indien er moeite was gedaan om verder te kijken dan de hippe TED-praatjes, Huffingtonpost-artikels en rete-handige abstracts (overigens allemaal gratis op het internet te vinden) lang zijn, was misschien al snel duidelijk geworden dat Wilkinson redelijk wat kritiek heeft moeten te verduren.
Zijn data-analyse is herhaald door Christopher Snowden in zijn boek “The Spirit Level Delusion” en hij kwam tot de conclusie dat Wilkinson wel héél toevallig de landen heeft uitgekozen die zijn hypothese ondersteunen. Daarnaast vraagt Snowden zich af wat de wetenschappelijke waarde van de anti-consumentistische rant in hoofdstuk vier van Wilkinson boek precies is, en in hoeverre deze aannames daadwerkelijk wordt ondersteund door de gepresenteerde data. Ook valt er wat af te dingen op de gemaakte vergelijkingen: de ‘meer gelijken’ Japanners vergelijken met de ‘minder gelijke’ Amerikanen is natuurlijk een beetje appels en peren.
Zeker wanneer je je bedenkt dat de omvang (en dus rol) van de overheid maar ook cultuur en dergelijkesterk verschillen. Of Wilkinson had andere andere Aziatische landen mee moeten nemen in de vergelijking om deze kritiek te kunnen counteren. In een notendop zijn de ideeën van Wilkinson, zoals Snowden villein opmerkt, “a theory of everything that explains nothing”.
Het is een soort bizarre Oprah’s bookclub van zichzelf benoemde, voornamelijk linkse, intellectuelen – overgewaaid uit het Groot Brittannië van 2010 en anno 2013 ook eens in Nederland terecht gekomen. Bij elk ‘maatschappijkrities’ artikel dat wordt opgetekend, kan je de usual suspect-titels waarop deze kritieken zijn gebaseerd zo oplepelen. Het nare hiermee, is het rotsvaste geloof in de maakbaarheid van de wereld om ons heen. Dat redelijk intelligente mensen blijkbaar het idee dat de hele wereld te genezen is met maar 1 oplossing zó mooi vinden, dat elk kritisch denkvermogen meteen stopt. Beste mensen: personen die u vertellen dat er 1 oplossing is voor alles, die dient u te wantrouwen. Ook als ze de oplossing aandragen in gerespecteerd, gerenommeerd boekvorm in plaats van ingestraald water. Zoals Oprah altijd zei: “If it sounds too good to be true, it probably is”.
Gezond wantrouwen is zeker aan te raden wanneer die oplossing neerkomt op het terugdringen van persoonlijk bezit en het inperken van individuele keuzevrijheid. Niet zo zeuren, het is goed voor ons allemaal. Luister nou maar naar de mensen met verstand, naar de mensen die dingen in gerespecteerde, gerenommeerd boekvorm aanleveren. Naar de mensen die TED-praatjes kijken, abstracts lezen en surfen naar Huffington-post analyses.
Toegegeven, het is ook zo verdomd verleidelijk. Mensen die zeggen dat alle problemen op te lossen zijn met een quick fix. En dat in deze barre tijden van economische krimp, huizenbubbels, jeugdwerkloosheid en onzekere pensioenen. Hoe fijn is het dan als er een professor aankomt die zegt: “Joehoe! Geen zorgen! Doe gewoon even alles nivelleren, kijk maar – kek grafiekje: lineair ook nog, dus keiharde feiten – en alles komt goed!” Heerlijk, zoveel simpliciteit in een wereld vol complexiteiten.
Het doet mij meteen denken aan de klassiek liberaal Friedrich von Hayek, deze was bezorgd over de opvatting in de Britse academische wereld dat het fascisme een kapitalistische reactie op het socialisme was. Hij begon zich af te vragen hoe dat nou toch kwam: dat intellectuelen vaak zo weglopen met socialistische ideeën, deze ook minder kritisch vaak lijken te bekijken. Zijn antwoord was dat veel intellectuelen de rationele toepassing van intellect op de organisatie van de samenleving niet weerstaan. Het utopische aspect van een betere, fijnere, gelukkigere wereld spreekt tot de verbeelding en geeft tegelijkertijd de mogelijkheid om het verlangen de wereld naar eigen inzicht in te richten te stillen.
*brrrrr*.
