Twee weken geleden schreef ik over het sluimerende gelazer in de provincie Noord-Holland rondom de jaarlijkse Willem Arondeuslezing. Die ging vorig jaar niet door omdat, na druk van de PVV op de fracties van VVD en CDA, de lezing van Thomas von der Dunk ineens ‘te politiek’ was. Het is dat grappen maken over de ironie van politieke controle op een lezing ter nagedachtenis aan een verzetsheld in deze tijd niet meer bon ton is, maar anders had hier een dijenkletser ingezeten. In de afgelopen week meldde René Boender, de beoogd spreker voor de lezing van dit jaar, zich af. Aanleiding was de ontstane negatieve publiciteit en zelfs twee dreigtelefoontjes, maar vooral ook dat de goede naam van Willem Arondeus door het slijk gehaald wordt.
Lulkoek met een strikje erom
PVV-fractievoorzitter Hero Brinkman doet er ondertussen alles aan om de lezing te saboteren. Kan hem geen biet schelen hoe, als die lezing maar niet doorgaat. Zijn voornaamste argument dat de lezing teveel geld kost is een flinterdun schaamlapje – lulkoek met een strikje erom, zo u wilt – voor de dieper liggende drang meningen anders dan de zijne te smoren. Helaas slaagt hij er nog in ook.
De traditie van de Arondeuslezing was altijd dat een commissie waaraan (bijna) alle fracties in de Provinciale Staten meedoen de lezing organisatorisch voorbereidde. Samen werd dan een spreker geselecteerd die vervolgens de vrije hand kreeg. Vorig jaar is, na de gênante vertoning met de lezing van Thomas von der Dunk, nogmaals besloten dat de lezing niet vooraf inhoudelijk getoetst zou mogen worden. Het is het ideaal dat de principes van vrijheid en het debat stelt boven de vraag of iedereen het wel eens is met de inhoud. Dat ideaal ligt nu onder vuur.
Het recht ons beledigd te voelen
Het ideaal van de vrijheid van meningsuiting is het uitspreken van datgene waar zelfs de grootst mogelijke meerderheid het mee oneens is. Het aardige aan die vrijheid is dat het je zo heerlijk in je gezicht kan tuffen. Het moet schuren en pijn doen. Juist een politieke partij die de schijn probeert op te houden dat ideaal een groot goed te vinden moet blij zijn met elke keer dat er iemand opstaat om ze in het publieke debat uit te dagen.
Het mooie van vrijheid is namelijk dat het zeer doet, maar altijd net wat minder dan de tucht van totalitaire regimes. De vrijheid van meningsuiting is bovenal niet alleen het recht om te horen wat we zelf ook denken of wat volgens de heersende normen lekker veilig is om te zeggen, maar vooral ook het recht ons beledigd te mogen voelen door wat anderen vinden.
Straatvechten
Columnist Bas Heijne schreef vorig jaar over ‘humanisten met haar op de tanden’. Tegenover de aanvallen van de PVV, die keer op keer bewijst vooral veel minachting te koesteren voor de vrijheid van meningsuiting, hebben we verbale straatvechters nodig. Het idee dat een lezing organiseren ter herdenking van een verzetsheld op zichzelf de moeite waard is, en dat er dus een spreker moet kunnen zijn die op zijn minst een prikkelende bijdrage kan geven aan het publieke debat over vrijheid, verdient betere verdedigers dan de commissie die nu de lezing voorbereidt.
De commissie lukt het namelijk niet om echt terug te slaan. In amechtige krantencitaatjes klinkt hier en daar wat machteloos gepruttel over de dubbelhartigheid van de PVV. Het aan Voltaire toegeschreven ideaal – ‘ik ben het niet eens met wat je zegt, maar verdedig jouw recht dat te zeggen’ – is lange tijd niet uitgedaagd. Dat heeft merkbaar luiigheid veroorzaakt.
Zelfcensuur op zijn best
Dat de commissie (waar de PVV overigens ook in zit) na het debacle vorig jaar nu wilde kiezen voor een ‘veilige’ optie, die niets te maken heeft met de oorspronkelijke doelstelling van de lezing, is daarvan het treurige bewijs. Een trendwatcher iets laten zeggen over het thema ‘social media’ getuigt in ieder geval niet van veel lef. Zelfcensuur op zijn best.
De meest recente reactie op het gedoe is bovendien helemaal een zwaktebod. Terwijl de PVV nog in staat is om René Boender zelf de schuld te geven van het feit dat hij bedreigd wordt, stelt de commissie voor om de besprekingen voortaan in het geheim te doen. Als het de bedoeling was om de suggestie te wekken dat vrijheid inderdaad iets is om geheimzinnig achter gesloten deuren te houden is men daarin in ieder geval glansrijk geslaagd.
Mijn stelling is dit: de vrijheidshaters van de PVV moeten met hun stomme rotpoten van onze stomme rotlezing afblijven. Willem Arondeus verdient een schurende lezing die een waardig eerbetoon is aan zijn nalatenschap, en als de provincie er niet in slaagt dat te organiseren, dan doen we het zelf wel. Houdt de komende tijd www.arondeuslezing.nl in de gaten. Hoort zegt het voort.
Thijs Kleinpaste is deelraadslid voor D66 in Amsterdam. De Alternatieve Arondeuslezing is een zelfstandig initiatief, en niet gerelateerd aan DeJaap.
Foto CC: Joyce Garnett
