Op 1 Juli 1943 werd Willem Arondeus geëxecuteerd. Arondeus was een verzetsheld en, in een tijdperk waarin dat nog nauwelijks geaccepteerd werd, openlijk homoseksueel. Op 27 maart 1943 pleegde hij samen met andere leden van het verzet een aanslag op het gebouw van het Bevolkingsregister, om zo het opsporen van door hen vervalste identiteitsbewijzen moeilijker te maken. Arondeus verzette zich als beeldend kunstenaar en schrijver daarnaast tegen de Kultuurkamer, het instrument waarmee de Duitse bezetter haar totalitaire wil aan de kunsten oplegde.
In 2005 begon de Provincie Noord-Holland ter nagedachtenis aan de in Naarden geboren verzetsheld en zijn nalatenschap een aan hem gewijde lezing. De lezing heeft ieder jaar een maatschappelijk relevant thema als onderwerp. Na de voordracht is er een debat.
De toorn van Hero
Maar de vrijheid van meningsuiting en het debat wat daarbij hoort is niet populair, de laatste jaren. Vorig jaar werd de lezing onder druk van de PVV geschrapt. Te politiek, vonden twee van de vijf in het organiserend comité zittende partijen plotseling. Die partijen waren het CDA en de VVD, en ze bogen diep voor de toorn van fractievoorzitter Hero Brinkman. In Nederland is er helemaal geen Openbaar Ministerie nodig om politici de mond te snoeren. We buigen gretig als het van ons gevraagd wordt.
2012 dreigt niet veel beter te worden, ondanks de plechtige belofte van vorig jaar dat de lezing niet meer vooraf getoetst zou worden. Afgelopen zaterdag schreef Bas Heijne in zijn column in het NRC Handelsblad:
‘Ik ga er vanuit dat de gevestigde politieke partijen die toen meteen op hun rug gingen liggen, zich het komend jaar revancheren met een even uitgesproken spreker en net zo’n brisant onderwerp, uit naam van de verzetsheld Willem Arondeus. Ahum.’
De scepsis (of is het realisme?) van Heijne is akelig correct. In 2012 zal de Arondeuslezing de impact hebben van een natte sok. Het thema is de invloed van sociale media op de maatschappij, beoogd spreker is René Boender.
Goeroe
René Boender is een goeroe. Iemand met een grote staat van dienst in marketing-land. Een trits moeilijke woorden passeert de revue in zijn profiel op de website van de Speakers Academy, en in een filmpje legt hij uit wat de trends zijn voor de toekomst. Boender lijkt me een aardige man, maar hoe hij precies past bij de Arondeuslezing, volgens de website van de Provinciale Staten van Noord-Holland elk jaar gehouden door ‘iemand uit de wereld van kunst, wetenschap of religie’, is mij een raadsel.
Toch is het niet verbazend dat de lezing bij voorbaat doordrongen is van totale nietszeggendheid. De reden waarom is een publiek geheim. De PVV frustreert de organisatie zodanig dat er van de lezing niets overblijft. Alles wat de PVV niet zint, deugt niet en komt er dus niet. De vrijheid van meningsuiting is immers voorbehouden aan door de PVV goedgekeurde opvattingen. Het onderwerp van dit jaar, hoe aardig René Boender me ook lijkt, is een machteloze knieval die van de oorspronkelijke motieven om de lezing te geven niets heel laat.
Ondertussen blijft de PVV het open debat verder afbreken. In een tweet (want zo communiceert de verantwoordingsschuwe PVV’er bij voorkeur) klaagt Brinkman over de hoogte van de vergoeding die Boender naar verluidt zou krijgen. Naar verluidt inderdaad, omdat Brinkman liegt. Over het bedrag is überhaupt nog niet gesproken.
Zelfcensuur
Wat een mooie traditie leek te worden wordt uit angst preventief geofferd aan de politieke bemoeienis van één partij. Zelfcensuur heet dat, met een chic woord. Volgens een van de meer cynische definities de ‘belangrijkste en meest succesvolle vorm van censuur’. De provincie Noord-Holland slaagt in ieder geval met vlag en wimpel. Het Nederland van 2012 is, net als het Nederland van 2011, een land waarin de gedachtengijzelaars van de PVV blijkbaar zoveel effect sorteren dat alleen het dreigen met een mediarelletje de ongevallige meningen al buiten de deur houdt.
Vorig jaar vond commissaris van de Koningin Remkes nog dat de lezing door had moeten gaan. Anders ‘wek je de schijn dat je vastzit aan het touwtje van de PVV.’ Dit jaar is gelukkig geen moeite gedaan om dat laatste verborgen te houden. Als ingezetene van Noord-Holland heb ik eigenlijk maar één suggestie voor de Provinciale Staten. Doek die lezing op. Kap ermee, bespaar jezelf de vernedering en de euro’s. Weiger mee te werken aan manipulatie: als er geen lezing zonder inhoudelijke politieke bemoeienis kan zijn, dan geen lezing. Ga desnoods ondergronds en organiseer ieder jaar de Willem Arondeus-hagepreek. Het overgebleven geld kunnen we misschien wel gebruiken voor een mooi monument, waar op staat te lezen: ‘Hier ligt de vrijheid van meningsuiting. Het was leuk toen je er nog was. Blijf niet te lang weg.’
