Treurig nieuws dit weekend: de initiatiefnemer van Occupy Museumplein stapt uit de beweging. Naar eigen zeggen omdat hij verder wil met zijn privéleven en op zoek gaat naar een baan, maar in de berichtgeving op AT5 klinkt de echte reden door. Er was kritiek op, en onvrede over het tentenkamp op het Beursplein, valt ook te lezen in de notulen van Occupy Amsterdam.De situatie doet een beetje hopeloos aan, en ondertussen is er nog geen consensus over de vraag waarom de Occupy-beweging in Nederland in de eerste plaats op zo weinig steun kan rekenen. Gebrek aan originaliteit heeft er vermoedelijk het een en ander mee te maken, maar zou het ook kunnen liggen aan een gebrek aan humor?
Dit jaar verscheen in de Verenigde Staten een studie van Amber Day met de titel Satire + Dissent: Interventions in Contemporary Political Debate. Het boek doet een poging om de enorme toename in het aantal satirische nieuwsprogramma’s zoals The Daily Show met Jon Stewart te verklaren. In een blog op The Huffington Post vat Day de boodschap van haar boek samen:
The public discourse available to us is overwhelmingly designed as spectacle, and one that rarely acknowledges itself as such. In an era of stage-managed and choreographed political showmanship and debate, today’s new brand of political satire offers a satisfying opportunity to break through the existing script.
We hebben humor nodig om de realiteit te kunnen zien. Programma’s als The Daily Show van Jon Stewart en The Colbert Report van Stephen Colbert dragen niet verder bij aan de uitholling van het niveau van het politieke debat, maar leggen juist de hypocrisie van toneelspelende politici bloot.
‘Een lul’
Niet iedereen vindt dat overigens leuk. In een lang artikel in Esquire spreekt Tom Junod over de Foxification van Jon Stewart. Stewart is volgens hem al lang geen komiek meer, maar een arrogante, van zijn gelijk overtuigde Don Quichotteske figuur die met humor als wapen een eenzame oorlog voert tegen het als nieuwsorganisatie vermomde campagnebureau FOX News. Junod houdt van duidelijke taal, en noemt hem gewoon ‘een lul’. De grens tussen comedy en opiniemaker is vervaagd. Stewart is serieus en precies dat maakt dat hij niet meer leuk is.
Mediacircus
Stewart is serieus, daarin heeft Tom Junod gelijk. Zijn slotspeech tijdens de Rally to Restore Sanity is geen comedy, maar harde en ongezouten kritiek op het 24 uursmediacircus dat politiek in de Verenigde Staten is. Op zijn eigen manier is Stewart geworden wat hij haat. De zoveelste opiniemaker die anderen de maat neemt. Satire is slechts een middel. De satire van Stewart en Colbert is namelijk een ander soort satire dan dat van bijvoorbeeld The Onion. Het is satire met een boodschap. Politieke humor. De programma’s van Stewart en Colbert en hun rally gaan, in de woorden van Amber Day, over ‘systematische pijnen’ in de manier waarop media met politiek omgaan. Humor is politiek geworden, en politiek humor.
Illusies doorprikken
Maar satire is uiteraard niet de enige manier om de hypocrisie van een door communicatiedeskundigen gefabriceerde realiteit bloot te leggen. De innovatie van Geenstijl TV en later PowNed om politici buiten hun comfortzone op te vangen, om ze vervolgens te bestoken met vragen die lak hadden aan alle geldende journalistieke mores, prikte genadeloos door de door woordvoerders gecreëerde illusies heen. Wat ze gemeen hebben is dat zowel de satirische nieuwsprogramma’s als Geenstijl en PowNed op geen enkele manier pretenderen dat ze zichzelf al te serieus nemen. Dat helpt.
Humor helpt
Misschien zit dat laatste de Occupy-beweging dwars. Misschien bespelen ze gewoon niet de juiste registers, en zijn ze te serieus, te activistisch (al verklaart dat niet het succes van de Amerikaanse stamvader). Het mag wat minder zuur allemaal, en die vlag van Che Guevara moet ook weg. Wie de tekortkomingen van het systeem wil blootleggen moet in de rol van de nar kruipen. Het is niet langer alleen de taak van cabaretiers. Ook journalisten, opiniemakers, actievoerders en wildkampeerders moeten er aan, stuk voor stuk. Lachen willen we! Hypocriete politici zijn hilarisch, hijgerige nieuwsmedia zijn kolderiek. We gieren het uit als we ons realiseren hoe cynisch de werkelijkheid eigenlijk is. Humor maakt de realiteit verteerbaar. Het moet immers wel leuk blijven.
Foto CC: josvanzetten
