Vorige week verscheen het bericht dat er in Nederland meer Polen wonen dan Antillianen. In 2002 verzekerde toenmalig minister Donner nog dat er niet meer dan 15.000 Polen verwacht werden met het open gaan van de grenzen van onze arbeidsmarkt. In 2007 werd de aparte vergunningsverplichting voor Polen om hier te komen wonen en werken opgeheven. Het aantal Polen is nu doorgegroeid naar 150.000. Waarschuwingen voor het effect op de arbeidsmarkt, laag opgeleiden zullen worden weggeconcurreerd, de lonen aan de onderkant zouden dalen, werden weggewimpeld. De Europese integratie moest door, dus week alles voor Brussel.
Referenda in Frankrijk en Nederland, met een meerderheid van de bevolking tegen het EU-verdrag werden terzijde geschoven. Brussel zette door met de huidige Eurocommissaris Timmermans voorop. Een aantal van de politieke partijen die destijds deze sociale dumping op de arbeidsmarkt mogelijk maakte en weigerden destijds te luisteren naar de waarschuwingen, proberen nu amechtig daar iets van terug te draaien. Dat zien de Poolse, Bulgaarse en Roemeense regeringen niet zitten. U weet wel die regeringen die geen asielzoekers willen, die vangen ‘jullie’ maar op, maar ‘we’ komen graag via pay-roll constructies jullie arbeidsmarkt afromen. Het instellen van een minimumloon in Duitsland en Frankrijk om sociale dumping uit Oost-Europese landen tegen te gaan, mag niet van de Europese Commissie.
In Engeland woonde ik een paar jaar geleden een bijeenkomst bij met toenmalig Labour partijleider Ed Milliband. Hem werd gevraagd wat hij ging doen aan de toenemende werkeloosheid onder de autochtone Britten, de metselaars, de verkopers, de installateurs, nu hun banen werden ingenomen door onder andere de Polen. Milliband had niet een begin van een antwoord anders dan dat we groepen niet tegen elkaar moeten opzetten. Kom daar maar mee aan bij een werkloze monteur in een oude wijk in Engeland. Niet vreemd dat veel Labour-kiezers deze EU niet meer zien zitten.
Ook het verzet tegen de regel- en bemoeizucht in Brussel zit diep en breed. Het Engelse verzet aangevoerd door de Conservatieven is des te opvallender omdat de EU op Thatcheriaanse leest is geschoold. Links is daar blind achteraan gelopen. Samenwerking werd belangrijker geacht dan de nadelige gevolgen van beleid. En ook nu strijdt Labour in Engeland zij aan zij met Goldman Sachs, JP Morgan en andere iconen van de financiële crisis om een Brexit te voorkomen.
Premier Rutte ziet het met lede ogen aan. Hij heeft een broertje dood aan politici met een visie, over het referendum heeft hij daarentegen wel een uitgesproken visie, ‘I’m totally, totally, totally against referenda’. De macht wil de macht niet delen. De macht, hoe sleets ze ook is geworden, hoe minder leden de partijen ook hebben, hoe meer afsplitsingen er ook komen, het politieke establishment wil kiezers een keer in de vier jaar naar de stembus laten gaan om daarna haar gang weer te kunnen gaan. En daar zit nu de kern van het probleem. De uitkomsten van die uitruil worden steeds minder geaccepteerd. Besluiten zonder visie met uitkomsten waar steeds minder mensen zich in herkennen stuiten op een muur van verzet, zowel links als rechts.
Wat rest is het hulpeloze geroep van bestuurders als Juncker en consorten in Europa of een legertje columnisten en politici in ons land dat het compromis van verouderde middenpartijen belangrijker vindt dan de inhoud en gevolgen van het besluit. De bestuurskundige Charles Lindblom beschreef deze vorm van besluitvorming ooit als het ‘incrementalisme’: stap voor stap een besluitje nemen, ‘the art of muddling through’ . Maar uiteindelijk weet niemand meer wat en waarom besluiten worden genomen en keert de wal het schip. Al die besluiten samen, zonder te willen luisteren naar oprechte bezwaren, heeft een EU opgeleverd die we niet willen. En nu is de paniek bij de imploderende elite wederom groot.
Een referendum over een Brexit had er niet hoeven komen. Wat er wel moet komen is een echt referendum over Europa. De angstige Brusselse elite heeft de kardinale fout gemaakt door met Cameron te gaan onderhandelen over alleen zijn eisenpakket. Het was het Brussel van Tusk, Juncker en Timmermans tegenover Cameron. Cameron moest beteugeld worden, hij kon een paar concessies krijgen, meer niet. Het Europese project op weg naar een federale superstaat met als hoofdstad Brussel mag niet in gevaar komen. Liberalen, sociaal- en christendemocraten keken weer toe en deden niks. Brussel voor alles, dan maar met sociale dumping, Oost-Europees wangedrag, geld blijven overmaken aan de Grieken, nog meer souvereiniteit inleveren en nog meer vrije markt. Het Europese project trilt op haar grondvesten. Er zijn nauwelijks nog onderwerpen te noemen waarop de Unie verenigd is. Dat vraagt dus om een andere en nieuwe samenwerking. Men heeft zich laten vangen in een Brexit – Ja of Nee? – debat. Had het debat opengegooid. Ik zou zeggen: ‘Je hebt een paar eisen Cameron? Wij hebben er ook nog een paar’. Haal de lidstaten bij elkaar, ontwerp een nieuwe vorm van Europese samenwerking. Het Brexit debat had een debat moeten zijn met alle lidstaten. Hoe gaan we met elkaar samenwerken op het gebied van immigratie, van asiel, op milieu, in het beschermen van publieke belangen in de volkshuisvesting en de verzorgingsstaat. En wie doet daar aan mee? Men durfde het debat niet aan.
Wat rest zijn de zielloze verwijten van het Brusselse en Haagse establishment. Referenda deugen niet, tegenstanders zijn clowns, er dreigt hel en verdoemenis voor Britten die zich niet willen schikken, economische planbureaus komen met groteske berekeningen. Te laat.
Ongeacht de uitslag van het Brexit zijn de dagen van deze Europese Unie geteld. Veel burgers willen dat landen met elkaar samenwerken in een Europese gemeenschap maar niet langs de lijnen van deze Europese Unie. Hoogste tijd voor een eerlijk en open debat over hoe en in welke mate we in Europa gaan samenwerken en hoe we de belangen van burgers, werknemers en kleine – en middelgrote bedrijven beschermen tegen de vrije markt ideologie van Margaret Thatcher en de dreigende bureaucratische almacht van Brussel. De uitkomst van dat debat leggen we voor in een referendum. Overal, niet alleen in Groot-Brittannië.
