Kinderen willen meer leren over verliefdheid en relaties, zo blijkt uit een onderzoek van de Rutgers-stichting in samenwerking met het NOS Jeugdjournaal. Ik ben benieuwd hoe we dat gaan regelen en welke werk- of projectgroep met ‘deskundigen’ dat op zich gaat nemen. Begrijpen we als volwassenen überhaupt zelf iets van relaties of komen we nog steeds niet veel verder dan ‘het moet gewoon goed voelen’?
Alain de Botton schreef recent een interessant betoog in NRC Handelsblad met als titel ‘Trouwen in gemeenschap van gekte‘ Hij schrijft terecht:
“Met de verkeerde trouwen is zowat de makkelijkste en ook duurste vergissing die we kunnen maken. Het is daarom uiterst vreemd, bijna misdadig zelfs, dat ‘verstandig trouwen’ niet op de nationale en persoonlijke agenda staat, zoals bijvoorbeeld aandacht voor de gevaren van roken en verkeersveiligheid.”
Verstandig trouwen is lang geleden vervangen door romantisch trouwen: als het goed voelt dan is het ook goed. Als we echter een meerjarenplan zoals een hypotheek afsluiten, denken we goed na, brengen alles zorgvuldig in kaart en wegen vervolgens pro’s en contra’s zorgvuldig af. Als het om de liefde gaat zijn we konijnen die zich moedwillig laten verblinden door de levensgevaarlijke koplampen van de romantiek.
Als psychiater zie ik veel vermijdbare ellende aan mijn oog voorbij trekken door relatieproblemen. Het is een factor die in belangrijke mate psychiatrische aandoeningen uitlokt, verergert of in stand houdt. Als ik een voorstel mag doen om psychische klachten terug te dringen, dan zit er veel winst in het verbeteren van de manier waarop wij intieme relaties aangaan en onderhouden.
De Botton heeft een belangrijk punt als hij stelt dat het een cruciale voorwaarde is om je eigen waanzin én die van de ander goed te kennen. Hiervoor is het noodzakelijk dat je zicht krijgt op de oorsprong van gedachten, gevoelens en gedrag. Het kan daarbij helpen om het brein te begrijpen aan de hand van neurale netwerken. Netwerken worden onder andere gebruikt om informatie op te slaan, of om opgeslagen informatie te veranderen. Bij mensen worden hersenpatronen al in de vroegste jeugd aangelegd. Je leert wat veilig is en wat niet, hoe er wordt gereageerd op jouw gedrag en wat jouw gedrag kan bewerkstelligen bij de ander. De natuur heeft er belang bij om bekende patronen zo lang en veel mogelijk te handhaven. Dus als je bijvoorbeeld hebt geleerd dat er niemand naar je luisterde toen je als kind kwaad was, dan is de kans groot dat je een partner aantrekkelijk vindt die hetzelfde met je doet.
Dat is in het begin van een relatie meestal geen probleem het zicht wordt verblind door de spreekwoordelijke roze wolk, veroorzaakt door een aangename outburst van hormonen en neurotransmitters. Als deze wolk eenmaal is opgetrokken merken we dat de oude patronen weer de kop opsteken. Je bent voor het eerst echt boos en je partner geeft niet thuis. Je voelt je uiteraard niet gehoord, wordt nog bozer en al snel vallen de termen ‘altijd’ en ‘nooit’ tijdens die eerste conflicten. Achteraf vraag je je af of het gezien de omstandigheden nodig was om zó uit je slof te schieten. Waarschijnlijk niet, maar het actuele conflict over het uitruimen van de vaatwasser is slechts een trigger om de negatieve patronen uit de kindertijd weer te activeren. De stampvoetende vijfjarige die werd uitgelachen als hij of zij zich ten diepste gekrenkt voelde. Het gezonde brein vergeet in principe nooit!
Het kan geen toeval zijn dat in de era van het romantische of gevoelshuwelijk één op de drie relaties sneuvelt. Uiteraard is het niet wenselijk om lang te blijven hangen in een toxische relatie, maar gebrek aan inzicht en de neiging om te externaliseren, vergroten de kans dat een volgend relationeel experiment opnieuw zal mislukken. Daarnaast is een relatie een soort consumptieartikel en heb je recht op een goed product. Zo niet breng je het terug en zoek je iets beters.
Helaas, zo lang we niet begrijpen wat zich tussen onze oren afspeelt, blijven we stuntelen en doen we onszelf maar ook de ander tekort.
Jezus redt, werd ons ooit geleerd, maar laten we onze kinderen vooral leren dat zelfkennis pas écht redt.
