Systemen die moeten vaststellen of iemand potentieel terrorist is, moeten potentiële fraudeurs in kaart brengen. De Raad van State en het College Bescherming Persoonsgegevens zijn tegen, maar de Tweede Kamer nam niets eens de moeite om erover te praten. Dat ontdekte de Volkskrant. Allerlei persoonsgegevens en veel detailinformatie over financien worden in het systeem gepropt. Dat de fiscus toegang heeft tot veel informatie blijkt wel uit onderzoek van de Correspondent.
Prop data in het Systeem Risico Indicatie (SyRI) en er komt een profiel uit. Wie mogelijk de wet overtreedt komt op een lijst te staan en zal van meer dan gemiddelde aandacht mogen genieten. Het lastige met dit soort systemen is dat je niet weet wat straks een onderzoek gaat triggeren. Dat kan een bekeuring zijn die je krijgt, maar ook misschien wel je koopgedrag in winkels. Zo gaat onder andere informatie over handel, huisvesting, boetes, inburgering, onderwijs, pensioen en nog veel meer in dit systeem.
Of dat systeem dat goed gaat doen is maar helemaal de vraag. Eerder dit jaar mocht ik ervaren wat het betekent wat het is als je wordt uitgekozen door de overheid om in de gaten te worden gehouden. Inmiddels is duidelijk dat de overheid fout zat en ze zeggen niet te kunnen achterhalen waar de valse beschuldigingen op waren gebaseerd. Ondertussen is het profiel zo gedetailleerd dat zelfs mijn 82-jarige, aan de rolstoel gekluisterde moeder in kaart is gebracht.
Het is niet verwonderlijk dat de Raad van State met zo’n systeem vreest dat een boze ambtenaar de data gaat tweaken om een burger te naaien. Ook de kans op fouten is enorm. Het College Bescherming Persoonsgegevens vindt de inbreuk op de persoonlijke levenssfeer te groot. Dat is niet gek wanneer je een systeem voor terroristen gaat inzetten voor de gewone burger. Dat heet in technische termen function creep. Je gebruikt een zwaar middel voor steeds lichtere doelen.
Maar wat mij het meest stoort is niet het systeem zelf. Dat Nederland op weg is naar een controlestaat was mij al langer duidelijk. Geleid door Opstelten, Teeven en Asscher worden daar grote stappen gemaakt. Nee wat stoort is dat de Tweede Kamer dit niet heeft besproken. Onze politiek is zo zwak dat men dit niet meer ziet en problematiseert. Ons parlement is volkomen disfunctioneel. Ook de Eerste Kamer heeft het volledig laten afweten.
Zonder het publieke debat kunnen dit soort systemen ook heimelijk worden ingevoerd. De gemiddelde burger weet dit niet en toen het kabinet in september een besluit nam, werd er ook niet over gecommuniceerd in de vorm van een persbericht: hey burger we houden iedere stap van je leven in de gaten. Het patroon is herkenbaar: je volgt burgers intensief, communiceert niet of nauwelijks, weigert iedere vorm van opheldering en verantwoording.
Daar komt nu een nieuwe dimensie bij: de politiek praat er niet meer over. Die waren druk met het pleiten voor meer gymles op school. Als het ertoe doet faalt de parlementaire controle volledig. Het begint er sterk op te lijken dat we een overheid hebben gekregen die oncontroleerbaar is geworden en dus ongelimiteerd zijn gang kan gaan. What could possibly go wrong?
