De grote vraag is of president Mursi van Egypte vanavond nog steeds president zal zijn van zijn land of dat hij dan is vervangen door het leger of een door het leger aangestelde staatsraad van wijze lieden. Het ultimatum dat het leger aan Mursi heeft gesteld loopt om 17:00 deze middag af. De Egyptische centrale bank heeft alle bankfilialen al opgeroepen hun kantoren te sluiten. Men is beducht voor rellen en plunderingen.
President Mursi is gekozen in behoorlijk vrije verkiezingen. Daarom verdiende hij het voordeel van de twijfel. Maar van het landsbestuur maakte hij tot dusverre een potje en Egypte balanceert nu financieel-economisch op de rand van de afgrond. Egypte zou het vertrouwen van buitenlandse investeerders en donoren moeten winnen, maar Mursi slaagt er niet in te kiezen tussen de belangen van zijn Moslimbroeders en die van zijn volk. Hij werkte te weinig samen met de seculiere oppositie die decennialang de macht had. De seculieren zijn nog altijd sterk vertegenwoordigd in het leger en de ambtenarij. Mursi maakte zo van de volksrevolutie een moslimbroederrevolutie. Het buitenland houdt ondertussen zijn adem in en de fondsen en leningen vast die Mursi weer economisch uitzicht kunnen bieden. Het is echt onzin dat het geld vanuit Westerse landen ongecontroleerd en vrijelijk stroomt. Dat doet het juist niet. Om aan die fabeltjes een einde te maken heb ik onder de column een overzicht toegevoegd. Zie dit en dit artikel.
Daarom staat Mursi onder grote druk en daarom dreigt het leger met ingrijpen. Als er vanavond een staatsgreep in welke vorm dan ook plaatsvindt, is dat mede in de hand gewerkt door de terughoudendheid van Egypte om aan de criteria voor financiële steun te voldoen. Zo was het sluiten van een deal met het IMF een voorwaarde voor veel Europese hulp. Ik steun de bevriezing en stopzetting van het overgrote deel van de gelden die de EU en Nederland en ook het IMF in petto hadden voor Egypte, zolang daar geen behoorlijk beleid qua economie, financiën en mensenrechten worden gevoerd. In weerwil van wat sommigen in de Kamer voortdurend roepen is er dus ook helemaal geen sprake van enorme ongecontroleerde geldstromen richting Egypte. Die zijn er wel vanuit Saudi-Arabië en Qatar die gretig leningen verstrekken aan Mursi en consorten, om daarmee soennitische invloed te kopen.
De ironie is dat de Westerse lijn (bevriezen, conditionaliteit) het lijkt te winnen van het kopen van invloed (golfstaten), maar dat dit wellicht een ondemocratische staatsgreep in milde verpakking in de hand werkt. Dit is precies de reden waarom ik lange tijd Mursi het voordeel van de twijfel heb willen gunnen. Want een democratisch gekozen president, zelfs een van de Moslim Broederschap, die Egypte weer op de rit krijgt was natuurlijk te prefereren boven een nieuwe militaire dictatuur waarbij de gevangenissen net zo vol zitten, maar de handen van de gewone Egyptenaar net zo leeg blijven. Ik zal dus noch veroordelen noch juichen bij de eventuele acties van het Egyptische leger, maar duimen dat Mursi en het leger tot een geweldloos vergelijk kunnen komen, waarbij Mursi definitief kiest voor het Egypte dat wij wensen: democratisch, stabiel, welvarend.
De zogenaamde 5 mld euro steun aan Egypte die de EU zou bieden (Van Rompuy in Cairo op 13 jan j.l.) en wat daarvan werkelijk wordt uitgekeerd:
Dit is een allegaartje van reguliere hulpgelden, optopping daarvan tbv ondersteuning transitie en mogelijke leningen van EIB en EBRD. Overgrote deel van deze gelden komt overigens helemaal niet uit de EU-begroting en waar het nieuwe leningen betreft moet zij aan condities voldoen. Ook de IMF-lening van 5 mld dollar werkt op die manier en is nog niet toegezegd.
– 90 mln euro (Spring-gelden): zijn bevroren
– 163 mln euro (Neighbourhood Investment Facility): beschikbaar, nog niet uitgekeerd
– betalingsbalanssteun in vooruitzicht gesteld. Dit betreft 50 mln euro aan werkelijke EU-hulp en 450 mln euro aan concessionele leningen. Noch de betalingsbalans-steun noch de leningen zijn uitgekeerd, maar wachten op goedkeuring IMF-lening
– reguliere hulp voor Egypte komt uit het Europese nabuurschapsinstrument (ENPI) en bedraagt 449 mln euro voor de periode 2011-2013. Nederland draagt hier 5% aan bij. Ook deze reguliere hulp wordt op dit moment opnieuw bekeken, vooral of begrotingssteun hierbinnen het juiste instrument is.
– tenslotte hebben beide banken EIB als EBRD besloten tot maximaal 1 miljard euro aan kredietlijnen open te stellen voor Egypte. Dat zijn plafondbedragen, waarvan het bedrag van de EBRD ook moet worden gedeeld met Tunesië, Marokko en Jordanië. Nog geen van de plafonds is bereikt, omdat niet aan voorwaarden wordt voldaan.
Dit betreft het gewraakte EU Rekenkamer-rapport waaruit zou blijken dat er 1 miljard euro over de balk is gesmeten. Er werd in de media beweerd dat van “onrechtmatige bestedingen” sprake was, in werkelijkheid was er sprake van “ondoelmatige bestedingen”. De werkelijkheid is niet best, maar wel heel anders:
De Rekenkamer onderzocht in werkelijkheid hulp ter waarde van 317,5 miljoen euro. Omdat het gaat om de periode van 2007-2013 telt het op tot 1 miljard euro, waarvan een deel nog niet is uitgegeven:
– 24 projecten ter waarde van 15 miljoen euro op het gebied van mensenrechten en democratie werden onderzocht.
– de drie grootste begrotingssteun programma’s van ruim 300 miljoen euro
– en een anti-corruptie programma ter waarde van 2,5 mln euro.
De Rekenkamer concludeert dat deze hulpgelden (nog) niet in staat zijn geweest het bestuur in Egypte effectief te verbeteren. Ze wijt dat aan onvoldoende voorwaarden die zijn gesteld in het verleden.
Het CDA en enkele andere partijen vinden dat, op basis van dit EU Rekenkamer-rapport, nu alle overige gelden moeten worden bevroren. Dat is niet slim. Er worden ook basisdiensten zoals ziekenhuizen en scholen uit gefinancierd en mensenrechtenorganisaties gesteund die nu hard nodig zijn. Daarom kwam ik vorige week met de volgende motie, die een meerderheid in de Tweede Kamer verkreeg.
