Met een nipte meerderheid in het referendum is Turkije gisteren echt veranderd in een autocratie, waarin de President het op veel cruciale onderwerpen voor het zeggen heeft. Het parlementaire stelsel in Turkije wordt nu vervangen door een Presidentieel systeem. Erdogan nam het de afgelopen jaren al niet zo nauw met de basisregels van de rechtsstaat, maar nu is zijn autocratisch regime fundamenteel versterkt en in het referendum geformaliseerd.
De President van Turkije kan nu ministers aanstellen zonder goedkeuring van het parlement. De krijgsmacht komt onder zijn controle. Ook krijgt hij grote invloed op de benoeming van rechters, kan de noodtoestand uitroepen ( zoals hij na de coup van vorig jaar al deed). Kortom: sterke beknotting van de zeggenschap van het parlement ten gunste van President Erdogan en een fundamentele aantasting van de trias politica en de rechtsstaat in Turkije.
En dit alles in een land , waar de afgelopen tijd al 45.000 mensen zonder duidelijke aanklacht zijn gearresteerd en 130.000 personen zonder heldere reden zijn ontslagen of geschorst uit hun functie. Het is niet te verbazen dat in deze sfeer van angst getwijfeld wordt aan een eerlijk verloop van het referendum. Dat aan de uitkomst nog iets zal veranderen, lijkt mij echter een illusie.
Het spreekt vanzelf dat deze uitslag van het referendum gevolgen moet hebben voor de verhouding van de Europese Unie met Turkije.
“Het is duidelijk dat Turkije geen lid kan worden van de EU, met een grondwet die de scheiding der machten niet respecteert en waarbij alle checks en balances ontbreken. Deze grondwetswijziging zal moeten leiden tot de formele schorsing van de toetredingsonderhandelingen van Turkije met de Europese Unie.” Aldus Kati Piri, PvdA Europarlementariër en Turkije rapporteur van het Europees Parlement. Helaas heb ik, met uitzondering van Kamerleden van de SP en de PVV, nog geen andere Nederlandse politicus dit horen zeggen. EU Commissievoorzitter Juncker liet zich op zijn bekende vage wijze uit na het referendum in en van onze Eurocommissaris Frans Timmermans mochten we tot vandaag ook nog niets horen.
En dan tenslotte onze Nederlandse Turken. Van de 46 procent die deelnam aan het referendum stemde 71 procent voor de grondwetswijziging in Turkije en dus voor het verlaten van de parlementaire democratie en het instellen van een autocratie in het land waar zij of hun voorouders vandaan komen.
Dat is diep droevig. Deze mensen leven, vaak al sinds hun geboorte, in de Nederlandse democratie en profiteren- terecht- van de vrijheid en ook de materiële welvaart die zij hier hebben. Vanuit hun Nederlandse leunstoel stemmen zij dan voor afschaffing van de democratie voor hun landgenoten in Turkije. Dat is laf en vrijblijvend.
Niet onverwacht gaan dan meteen stemmen op die zeggen dat dat allemaal ligt aan het mislukte integratiebeleid in Nederland ( en ook in Duitsland en bijvoorbeeld Oostenrijk). Dat is niet geheel onwaar, maar mensen hebben uiteindelijk een eigen verantwoordelijkheid bij het uitbrengen van hun stem. En ruim 70 procent van onze Turkse landgenoten heeft daarvan op een onverantwoordelijke manier gebruik gemaakt. Dat is zeer te betreuren en inderdaad slecht voor hun integratie.
