De PVV heeft de Europese verkiezingen verloren. Hoe is dit mogelijk? Europa heeft steeds meer bevoegdheden gekregen en is de laatste jaren steeds bepalender geworden voor het beleid uit Den Haag. Dit zou meer dan ooit kritiek kunnen oproepen, zeker nu grote bezuinigingen jarenlang deels ingegeven waren door Brusselse regels. We weten bovendien uit het verleden dat eurosceptici naar de stembus willen komen om een signaal af te geven. Iedereen herinnert zich het referendum in 2005. Er is momenteel eigenlijk meer aanleiding dan in 2005 om in het geweer te komen tegen ‘meer Brussel’ maar juist nu laten PVV-kiezers het afweten. Hoe kunnen we dit verklaren?
In de eerste plaats kunnen PVV-stemmers wel degelijk opgekomen zijn, alleen stemden ze minder vaak op de PVV. Waar de PVV verloor, wonnen de eurosceptische SP en Partij voor de Dieren. Eurosceptische kiezers hoeven niet per definitie op de PVV te stemmen en hebben andere, voor hen wellicht meer acceptabele mogelijkheden.
De alternatieven voor de PVV wonnen even veel als de PVV verloor. De PVV was onder eurosceptici in 2009 simpelweg populairder dan nu.
Ten tweede zijn dit niet de eerste Europese verkiezingen waar de PVV aan meedoet. Bij de verkiezingen in 2009 wilde de PVV ook minder Brussel. Daarna gebeurde er niets. Alle politieke partijen in Brussel hebben moeite te communiceren wat ze doen, waarom dat goed is en in hoeverre dat in overeenstemming is met hun partijprogramma. Dat geldt ook voor de PVV.
Zo bezien is de PVV een hele gewone partij. Het is voor iedereen moeilijk om burgers te mobiliseren voor Europese verkiezingen, ook voor de tegenstem. Het is immers totaal onhelder of die tegenstem iets uithaalt. De ervaring van de afgelopen vijf jaar suggereert dat tegenstemmen geen enkele zin heeft. De PVV had vijf jaar om ‘bevoegdheden terug te halen’ en deed dat simpelweg niet.
Een derde reden is dat het Europa-thema PVV-kiezers helemaal niet aanspreekt. In alle interviews die ik en mijn studenten twee jaar geleden met PVV-kiezers deden, bleek weinig van brede euroscepsis. Het was geen thema waar PVV-kiezers spontaan mee op de proppen kwamen. Zij vonden veiligheid, normen en waarden en de multiculturele samenleving veel belangrijker en stemden daarom PVV.
De PVV wilde in 2012 uit de EU stappen en verloor die verkiezingen. En ook nu blijkt het lastig voor PVV-stemmers om zich hiervoor te interesseren. Misschien zijn PVV-stemmers eurosceptischer dan de kiezers van andere partijen, maar qua desinteresse zijn ze hetzelfde.
De vierde reden is dat deze verkiezingen anders waren dan de vorige. De PVV wil samenwerken met partijen die in Nederland een slecht imago hebben als Front National en Vlaams Belang. Hoe terecht of onterecht dit imago is, maakt daarbij weinig uit. Het gaat erom dat deze partijen de zweem van islamofobie, homofobie, racisme en antisemitisme om zich heen hebben.
Wilders’ kiezers willen niet geassocieerd worden met de achterban van de PVV die ‘deels natuurlijk uit racisten bestaat’. Het is precies deze associatie die de PVV altijd probeerde te voorkomen, geheel in lijn met haar achterban. Dat is nu voorbij en dus voor veel PVV-kiezers een probleem. Want straks zit Jean-Marie le Pen echt naast Marcel de Graaff.
PVV-kiezers willen bij verkiezingen een signaal geven dat er ander beleid moet komen. Die signalen gaan tot dusver vooral over de multiculturele samenleving en veiligheid en niet over de Europese Unie. Waarschijnlijk was het voor veel kiezers een optie om een anti-Europees signaal te geven bij deze verkiezingen, maar allerlei factoren beletten dit. Er zijn alternatieven, PVV stemmen is aantoonbaar ineffectief, Europa is oninteressant en PVV stemmen is een beetje stemmen op Jean-Marie le Pen.
Eigenlijk is de verbazing over het verlies van Wilders vreemder dan dat PVV-kiezers niet op kwamen dagen.
Chris Aalberts is auteur van: Achter de PVV: waarom burgers op Geert Wilders stemmen.
