Enrique Peña Nieto, gouverneur van Mexico’s meestbevolkte deelstaat Estado de México namens de Institutioneel Revolutionaire Partij (PRI), is bijna klaar met zijn termijn. Over een maand wordt hij vervangen door partijgenoot Eruviel Ávila. Dan mag Peña Nieto eindelijk doen waar heel Mexico al jaren naar uitkijkt: zijn kandidatuur voor de presidentsverkiezingen van 2012 aankondigen. En aangezien alle peilingen hem zo’n 30% voorsprong geven op zijn directe tegenstanders, moet het heel gek lopen of de jonge, mediagenieke Peña Nieto wordt de volgende bewoner van Los Pinos (Mexicaanse Witte Huis). Of we daar blij mee moeten zijn, is een tweede. Waarom? Gather round, kids, dan gaan we even terug in de geschiedenis. Mexicaanse Revolutie
Tussen 1929 en 2000 werd Mexico geregeerd door de PRI, een periode die door de Peruaanse Nobelprijswinnaar Mario Vargas Llosa wel de ‘perfecte dictatuur’ werd genoemd. Ontstaan uit de Mexicaanse Revolutie (1910-1920), de eerste grote sociale revolutie van de 20e eeuw, was de PRI decennialang het vehikel van de post-revolutionaire elite. Het is een partij die van Mexico een soort westerse Sovjetstaat maakte: na de verwoestingen van de revolutie slokte de partij alle sectoren van de maatschappij in haar kader op. Vakbonden, het leger, lokale machthebbers (caciques), media, alles werd door omkoping in de PRI opgenomen. Door middel van grootschalige electorale fraude won de PRI keer op keer de verkiezingen. Intussen vormde de partij Mexico om tot een gesloten, dictatoriale eenpartijstaat.
De PRI was geen partij meer, de PRI was de staat. Een staat die naar buiten toe de schijn van democratie en ongebondenheid ophield, linkse dissidenten uit de militaire juntas van de jaren ’70 met open armen ontving en via een economisch wonder tot een regionale macht van grote betekenis werd. Tegelijkertijd controleerde de PRI de media in Mexico, werden politieke tegenstanders in een vuile oorlog vervolgd en de economie volledig afgeschermd van de buitenwereld.
Transitie
Diezelfde PRI werd in 2000 van de troon gestoten door de rechts-conservatieve Partij van Nationale Actie (PAN), de partij van de huidige president Felipe Calderón. Het leek de transitie tot een moderne democratie in te luiden. De in beton gegoten, extreem beschermde Mexicaanse economie was door hervormingsgezinde PRI-politici in de jaren ’90 al opengebroken en de PAN zette die tendens door, waardoor Mexico langzaam steeds meer onderdeel begon uit te maken van de geglobaliseerde wereld.
Tussen 2000 en 2009 was de PRI zoekende. Hoewel op deelstaatniveau nog steeds de machtigste partij van het land, waren de Senaat en het Huis der Afgevaardigden bijna een decennia het domein van de PAN en de linkse Partij van de Democratische Revolutie (PRD). De PRI was gemarginaliseerd.
Terugkeer
Tot 2009. Toen werd alles anders. Door de algehele teleurstelling over twee zwakke PAN-presidenten won de PRI plots weer de mid-term verkiezingen met grote cijfers en heroverde het congres, waarna de partij vakkundig alle pogingen van de regering-Calderón om hervormingen door te voeren blokkeerde. Bij de meeste deelstaatverkiezingen van de laatste twee jaar wist de PRI haar lokale macht te verstevigen, of zelfs een aantal deelstaaten op PAN en PRD te veroveren.
Waarschuwing
En verkiezingen in een van die deelstaten, Peña Nieto’s eigen Estado de México, zijn een waarschuwing voor hoe het Mexico straks zou kunnen worden als de PRI weer terugkeert aan de top. De verkiezingen in Estado de México werden gewonnen door PRI-kandidaat Eruviel Ávila, met liefst 60% van de stemmen. De PRI kraaide victorie en gaf aan dat ze klaar zijn om Los Pinos volgend jaar te heroveren. Maar uit onderzoek naar het verloop van de campagne en de verkiezingen zelf blijkt dat de PRI haar oude dictatoriale trucjes nog steeds niet is verleerd.
Show me the money
Ten eerste kostten de campagnes en de verkiezingen belachelijk veel geld: 65 dollar per uitgebrachte stem. Ter vergelijking: in Brazilië is dat 30 dollarcent. De PRI pompte vele miljoenen in de campagne, maar het is geheel onduidelijk waar dat geld vandaan komt: vriendjes uit het bedrijfsleven? De katholieke kerk? Drugdealers? Niemand die het weet.
Verder heeft de PRI, die de staat al 80 jaar regeert, sinds 1990 pertinent geweigerd de kiesdistricten aan veranderende demografie aan te passen. De stemmen die in deelstaathoofdstad Toluca en omgeving worden uitgebracht tellen nog steeds het zwaarst. Maar aan de andere kant van de staat liggen de enorme groeigemeenten Ecatepec, Ciudad Nezahualcóyotl (waar ondergetekende woont) en Valle de Chalco. Door snelle bevolkingsgroei zouden die steden nu zwaarder in de verkiezingsuitslag moeten tellen dan Toluca. Maar dat is dus nog steeds niet zo. Zou wellicht te maken kunnen hebben met het feit dat in die steden de linkse PRD relatief veel kiezers trekt.
2012
Tenslotte heeft de PRI er alles aan gedaan om de misstanden van Peña Nieto’s regering zoveel mogelijk onder het tapijt te vegen. Een onderzoek naar de schrikbarend hoge aantallen vrouwenmoorden in de staat werden door de PRI vakkundig geblokkeerd. Lokale media, die door de PRI worden gecontroleerd, berichten opvallend weinig over het feit dat de criminaliteit onder Peña Nieto enorm sterk is gestegen en de economie slechter presteert dan het landelijk gemiddelde.
Als de situatie in Estado de México een aanwijzing is van hoe Mexico onder president Peña Nieto en de terugkeer van de PRI eruit gaat zien, moet Mexico op zijn tellen passen. De Mexicanen lijken daar zelf nog niet van overtuigd, want Peña Nieto staat fier bovenaan. 2012 wordt het jaar van de waarheid.
