Als Nederland gegevens krijgt van buitenlandse inlichtingendiensten krijgt, moeten we erop vertrouwen dat deze netjes opereren. Ook als alle signalen de andere kant op wijzen wil minister van Binnenlandse Zaken Ronald Plasterk (PvdA) tegen iedere prijs voorkomen dat er kritische vragen worden gesteld. Zoveel werd mij duidelijk bij de zitting in de zaak ‘Burgers tegen Plasterk’ bij de rechtbank Den Haag. Als één van de eisers luisterde ik met stijgende verbazing naar de redenering van de Staat. Wij willen dat er geen schendingen van Europees recht of Nederlands recht zijn om informatie te vergaren. Daarom heb je immers een rechtsstaat en die probeer je niet te omzeilen via constructies om dan maar kennis over je burgers van buitenlandse inlichtingendiensten te betrekken.
Maar Plasterk stelt bij monde van de landsadvocaat dat je een vraag niet stelt als je het antwoord al kent. Daarmee is meteen ook het verschil in zienswijze duidelijk. Die redenering houdt geen stand als ik als journalist wederhoor moet plegen en is een makkelijk excuus om nooit meer kritische vragen te stellen. Juist dat gedrag wil je zeker bij mensenrechtenschendingen niet ten toon spreiden.
Daarbij komt de redenering dat buitenlandse diensten zich dienen te houden aan hun eigen regelgevend kader. De AIVD en MIVD mogen daarbij er vanuit gaan dat andere landen zich precies aan de regels houden. Ook al blijkt keer op keer dat je daaraan kunt twijfelen.
Zelfs de hele rel over metadata, een klein onderdeel van de hele zaak, blijkt wel heel pijnlijk te zijn als oud-CIA’ers duidelijk maken dat die informatie dodelijk is. De metadata is dan ook geen probleem. Veel meer kan niet gezegd worden, omdat het de nationale veiligheid betreft. Hoe aantoonbaar onjuist dit ook is: als het aan de staat ligt gaan we gewoon weer over tot de orde van de dag.
In weerwil van de getuigenissen in het Amerikaanse congres, de documenten van Snowden (die de aanleiding van de zittingen vormden), de veranderingen die nu mondjesmaat worden doorgevoerd, stelt de staat dat het nog maar de vraag is of de documenten van Snowden echt zijn. Natuurlijk ontkent de landsadvocaat dat niet, want daarmee zou iedere aanklacht tegen de klokkenluider ongegrond zijn. Maar net genoeg om te pogen te roepen ‘niets aan de hand mensen, gewoon doorlopen!’
Of er iets gaat veranderen bepaalt de rechter op 8 juli. Wordt vervolgd.
