Chronisch zieke mensen gebruiken veel zorg, zegt minister-president Rutte. ‘Agressie van “gekken” loopt de spuigaten uit’, kopt de Telegraaf. En op twitter mopperde iemand: ‘Krijg je ook pgb voor zeuren eigenlijk? #lijkterwelop’ en ‘ik word een beetje moe van die pgb-fundamentalisten op Twitter. Het is een tijdelijk probleem. Let it go’. Zo staat het er dus voor met het inlevingsvermogen en de compassie in onze samenleving. Wie aan de verkeerde kant van de streep staat omdat hij ziek is in zijn lichaam of in zijn hoofd, is een kostenpost, een lastpost, een zeurpiet, of zelfs een gevaar.
Maar chronisch zieken ‘gebruiken’ niet veel zorg, ze hebben veel zorg nodig – en reken maar dat ze dat zelf ook liever anders hadden. Wie de hoogoplopende rekeningen van zijn zorgverleners niet kan betalen omdat het nieuwe systeem dat ‘trekkingsrecht’ heet een puinbak is, heeft stress en slapeloze nachten. ‘Vandaag voor de 39e dag gratis zorg verleend… Dank aan onze mensen die gewoon doorgaan, zelfs zonder tijdige betaling’, twittert Kitty Beelen. En wie uit onmacht zijn huis in brand steekt, een mes pakt of van het dak springt, is ongelukkig en weet zich geen raad.
Maar nee, dat is het verhaal niet. Wat het verhaal wel is, weet Herman van der Zandt: ‘Steeds vaker hoor je erover. Gewelddadige incidenten veroorzaakt door mensen met psychische problemen’ (op 10:00). Het aantal meldingen over ‘verwarde mensen’ is de afgelopen jaren toegenomen: van 40.000 in 2011 tot 52.000 in 2013. Gezien de bezuinigingen en de veranderingen in de geestelijke gezondheidszorg valt te verwachten dat er dit jaar nog meer mensen op straat rondzwerven die zich geen raad weten met zichzelf en de wereld.
Dat is ook voor henzelf een probleem. Psychiatrische patiënten hebben een vier keer grotere kans om slachtoffer te worden van geweld dan de gemiddelde Amsterdammer. Zullen we daar ook ‘steeds vaker over horen’? Ik betwijfel het.
Organisaties in de geestelijke gezondheidszorg hebben met de minister afgesproken dat het aantal bedden in de geestelijke gezondheidszorg in 2020 een derde minder is dan in 2008. Mensen in een instelling houden is duur en zorgt ervoor dat ze hospitaliseren, lees: ze moeten zich gedragen volgens de gewoonten en protocollen daar, en worden afhankelijk gehouden van hulpverleners. Door mensen woonruimte te geven buiten instellingen en de mogelijkheid zelf hun leven vorm te geven, moet de zorg goedkoper worden en de patiënt tevredener. Dat klinkt op papier best mooi, maar in de praktijk is het maar de vraag of de ambulante zorg en de consequenties die het ineens zelfstandig wonen heeft, wel zo gunstig uitpakken.
De passief gemaakte patiënt moet plotsklaps een actieve cliënt worden die aan ‘zelfregie’ en ‘zelfmanagement’ doet; de hulpverleners moeten de instelling uit en bij cliënten thuis individuele zorg op maat leveren in plaats van vaste dagprogramma’s doorlopen en groepssessies organiseren; en de buurt krijgt nieuwe bewoners die niet altijd even goed weten hoe dat moet, zelfstandig wonen en de boel op orde houden. De problemen stapelen zich op, en de politiebonden hebben inmiddels aan de bel getrokken dat het zo niet langer kan. Als agenten uitrukken voor mensen met psychische aandoeningen, betreft het volgens onderzoeksbureau DSP in een kwart van de gevallen een strafbaar feit. In alle andere gevallen gaat het om overlast, of om mensen die hulp nodig hebben die ze nu door bezuinigingen niet meer krijgen.
De slordige manier waarop wordt omgesprongen met de zorgbehoefte van mensen met psychische aandoeningen, is illustratief voor de houding tegenover mensen die hulp en steun nodig hebben. Ze brengen niets op maar kosten wel veel, ze zijn lastig, ze zeuren, en wie gek is, is gevaarlijk. De minachting voor mensen in onze samenleving die niet gezond, fit, vrolijk, slim, goed bij kas en sociaal aangepast zijn, komt me de keel uit. Als kortzichtigheid, egoïsme en sociale uitsluiting het nieuwe burgerschap zijn, doe ik niet mee. Stop de stigmatisering, sta op voor kwetsbare mensen!
