Vestia staat in de top-drie van grootste speculatieverliezen ter wereld, maar in Nederland is er niet veel belangstelling voor. Rentederivaten van een woningcorporatie? Ingewikkeld. Nee, dan het schandaal van de Rabo, dat is simpel en het draait om een bank. Minister Dijsselbloem riep vorige week op tot strafvervolging van de handelaren van de Rabobank in het LIBOR-schandaal en Tweede Kamerleden struikelden over elkaar om De Nederlandsche Bank te beschuldigen van falend toezicht in het geval van de LIBOR-fraude. Al in 2008 was immers al bekend dat er met LIBOR gerommeld werd en wat deed de toezichthouder? Precies. Die zat te slapen!
Maar de Kamerleden zaten indertijd net zo hard te snurken, want die hadden de financiële crisis al helemaal niet zien aankomen, laat staan dat ze belangstelling hadden voor LIBOR. Ik verwed er mijn hoed om dat geen enkel Kamerlid tot een maand geleden wist wat LIBOR betekende.
Inhakken op de bestuurders en toezichthouders van een woningcorporatie is minder sexy dan de riedel van verontwaardiging afdraaien over graaiende bankiers. Maar terwijl de fraude met de rentetarieven door de dertig Rabo-handelaren zich grotendeels buiten Nederland afspeelde, is Vestia een puur Nederlands schandaal. En niet een bank, maar de complete sociale woningsector moet opdraaien voor de stroppen.
Begin 2012 waren de verliezen van Vestia op de speculaties met rentederivaten opgelopen tot 2,6 miljard euro. Daarmee stond Vestia op de wereldranglijst naar de omvang van speculatieverliezen op de tweede plaats. Slechts Jerôme Kerviel, een Franse beurshandelaar van Société Générale, wist in 2008 een groter bedrag te verspelen (4,9 miljard euro). Een handelaar van de Zwitserse bank UBS, Kweku Adoboli, kwam in 2012 tot 2,3 miljard dollar en de Brit Nick Leeson luidde in 1995 met een verlies van 1,4 miljard dollar de ondergang in van de beroemde Barings Bank. Dit jaar bleek dat JP Morgan een gigantisch verlies – 6,2 miljard dollar – op derivaten te hebben geleden. JP Morgan zette Vestia naar de derde plaats op de wereldranglijst van speculatieverliezen.
Er zijn twee verschillen tussen de spraakmakende speculatieschandalen in het buitenland en dat bij Vestia.
In de buitenlandse gevallen ging het om effectenhandelaren van grote banken. In Nederland draaide het om de voorzitter en de penningmeester van een woningcorporatie.
Kerviel werd tot 5 jaar gevangenisstraf veroordeeld, Adoboli tot 7 jaar, Leeson tot 6,5 jaar, tegen handelaren van JP Morgen heeft het Amerikaanse openbaar ministerie inmiddels strafvervolging ingesteld. In het geval van Vestia is niemand in staat van beschuldiging gesteld. De accountant van KPMG die de jaarstukken van Vestia had goedgekeurd, heeft een berisping gekregen. Financieel directeur Marcel de Vries wordt niet vervolgd vanwege de speculatieverliezen, maar vanwege omkoping en het aannemen van steekpenningen bij het afsluiten van de derivatencontracten.
Vestia is wel civielrechtelijke procedures gestart om de schade te verhalen. Toenmalig bestuursvoorzitter van Vestia Erik Staal en recent ook de acht leden van de raad van commissarissen (allemaal vriendjes van elkaar uit de woningsector) zijn aangeslagen voor twee miljard euro. Op huizen en bezittingen van Staal is beslag gelegd, zijn vertrekpremie van 3,5 miljoen euro probeert Vestia terug te vorderen.
Maar van nationale verontwaardiging is niets te merken. Misschien wel omdat de corporatiesector nauw verweven is met de politiek – met name PvdA en CDA – en een gesloten bolwerk vormt. Toch is de financiële schade die De Vries en Staal bij Vestia hebben aangericht gigantisch en komt de rekening ervan – anders dan bij het LIBOR-schandaal – uitsluitend terecht bij mensen met lage inkomens.
Vestia moet bezuinigen, ontslaat personeel, stopt projecten en stoot woningen af. De hele corporatiesector draait op voor de stroppen. Alle huurders van sociale woningen in Nederland dragen gedurende tien jaar 90 euro per jaar bij als heffing om de verliezen weg te werken. Maar er is geen bestuurder veroordeeld, geen bankier die de derivaten aan Vestia verkocht aan de schandpaal genageld, geen bewindspersoon (CDA-ministers Piet Hein Donner en zijn opvolger Liesbeth Spies) afgerekend op falend toezicht en geen toezichthouder in de woningcorporatiesector verantwoordelijk gehouden voor het twee na grootste speculatieverlies ter wereld.
Dit is een samenvatting van het hoofdstuk over Vestia in de geactualiseerde editie van het boek Grof Geld, financiële schandalen en speculaties in Nederland, dat komende week in de boekhandel ligt,
