Net als bij het referendum over de Europese Grondwet van 2005 zal de Nederlandse regering zelf geen campagne voeren vóór ratificatie van het associatie-akkoord met Oekraïne. Ook zal maar een enkeling die het verdrag in het verleden (al dan niet stilzwijgend) gesteund heeft zich consistent positief uitspreken voor dit verdrag. Maar tegelijkertijd met een associatieverdrag met Oekraïne, zijn er ook overeenkomsten gesloten met Moldavië en Georgië.
Het is logisch dat de EU een associatieverdrag met Oekraïne sluit. Europa is niet alleen gebaat bij vriendelijke relaties en goede economische betrekkingen met landen ten zuiden en ten oosten van het gebied van de 28 leden, maar het is vooral een manier om te voorkomen dat de landen in deze gebieden zich uitsluitend op het verdere zuiden (voor Turkije: het midden-oosten) of oosten (voor Oekraïne: Rusland) gaan richten. Er zitten vast onderdelen aan vast die nadere uitwerking behoeven, maar in de basis is er geen reden om dit verdrag tegen te houden.
De succesvolle core business van de EU is het bewerkstelligen van vrede door economische samenwerking. Hoewel na Joegoslavië Europa bepaald geen goede naam heeft op het gebied van het bewerkstelligen van vrede en hoewel de economische samenwerking soms wel eens boven economische rechtvaardigheid werd gesteld, is de EU redelijk succesvol. Europa is een continent waar iedereen ruzie heeft met iedereen, en op het end hebben ze allemaal een hekel aan Joden. Dankzij de EU is die hekel tamelijk onder de oppervlakte gebleven; de hekel aan Joden was lange tijd minder politiek correct dan in Europa gebruikelijk was.
De “nee-“campagne, die al volop bezig is, heeft weinig inhoudelijke argumenten tegen het verdrag, maar richt zich vooral tegen het feit dat er überhaupt een associatieverdrag is. Dat zou op zichzelf al ondemocratisch zijn, want de bevolking moet zich erover uitspreken. Bovendien: een associatieverdrag kan leiden tot een toetreding tot de EU, en dat moeten we toch niet willen met zijn allen.
Apenkool natuurlijk. De EU-commissarissen zijn goedgekeurd door het door de Europese bevolking gekozen parlement en de Raad bestaat uit 28 regeringsleiders die alle 28 uit democratieën afkomstig zijn. Het zal zeker niet snel leiden tot toetreding tot de EU; daar is geen draagvlak voor en als dat er wel zou zijn, zullen onder het huidige gesternte de Kopenhagen-criteria tot op de laatste nauwkeurige letter toegepast worden.
Veel van de partijen die het associatieverdrag steunden, zeggen nu dat het referendum gevolgd moet worden, en houden zich verder op de vlakte. Dat is een ernstige ondermijning van de werking van de democratie. Immers: democratie veronderstelt dat mensen die een bredere afweging maken, zich consistent over zaken uitspreken. Een politicus is geen trekpop. Een ieder maakt een zelfstandige afweging die in theorie zelfs in kan gaan tegen wat een meerderheid van de bevolking wil. Er zijn voorbeelden in de geschiedenis waar dat zelfs de enige juiste keuze was. Hoe dan ook: politici zouden zich nu vooral moeten uitspreken over wat ze zélf vinden van het associatieverdrag. Dat iemand op een blauw bankje zit, mag hem of haar toch niet ervan weerhouden een politieke mening te hebben…
Op dezelfde dag dat het verdrag met Oekraïne getekend werd, werden er ook verdragen met Moldavië en Georgie getekend. Daar horen we niets over. Maar over Moldavië is nog wel wat aardigs te melden. In 1990 verklaarde Transnistrië zich onafhankelijk van dat land. Die onafhankelijkheid is door geen enkele lidstaat van de Verenigde Naties erkend. Tijdens een referendum in 2006 koos 97,1 procent van de stemgerechtigden ervoor om zich op termijn aan te sluiten bij Rusland. Volgens Moldavië en de EU-landen was het referendum in strijd met de internationaal erkende soevereiniteit en territoriale integriteit van Moldavië. Het referendum werd om die reden niet erkend. Ik ga er dan ook van uit dat de EU zal voorschrijven dat op exportproducten uit het Transnistrische deel van Moldavie een extra melding zal komen te staan dat de producten uit betwist gebied komen. Oh. Oh nee.
