Het gebeurde in de aanloop naar de formatie van het huidige kabinet. Informateur Ruud Lubbers had de onderhandelaars van VVD, CDA en PVV, Mark Rutte, Maxime Verhagen en Geert Wilders, een paar dagen de tijd gegeven om over de mogelijkheid van een gedoogkabinet te praten. De onderhandelingen vonden plaats in de Apenrots, het gebouw van Buitenlandse Zaken waar Verhagen toen nog minister was. De heren, die nog niet eerder zo persoonlijk met elkaar hadden gesproken, moesten aanvankelijk aan elkaar wennen, maar langzamerhand veranderde er iets. Er ontstond een sfeer van verbroedering, een gedeeld enthousiasme over iets wat ondenkbaar leek, maar wat toch zomaar zou kunnen gebeuren.
Op een gegeven moment ware de onderhandelaars de benauwde Apenrots zat – het was midden in de zomer – en ze besloten om zich even te verpozen. De bestemming werd het huis van Verhagen, of beter diens achtertuin, en dus stapten ze in de beveiligde auto van Wilders. Op de achterbank, de beoogde premier in het midden. Rutte en Verhagen, die zoiets nog niet eerder hadden meegemaakt, vonden het geweldig: de auto scheurde over de trambaan, overal doken pollers het wegdek in – van die inzinkbare palen die je auto volledig kunnen vernielen als ze op het verkeerde moment omhoog komen-…jongensplezier. En na een uurtje koffiedrinken bij Maxime gingen ze weer verder vergaderen op Buitenlandse Zaken.
Pragmatisch en doelgericht
De gebeurtenis lijkt triviaal, maar is dat zeker niet. Want het ritje op de achterbank geeft beter dan welke persconferentie ook de persoonlijk verhoudingen tussen Mark Rutte, Maxime Verhagen en Geert Wilders weer. En die verhoudingen zijn naar Haagse normen buitengewoon goed. Dat waren ze al tijdens de formatie, en dat zijn ze sindsdien gebleven. De drie partijleiders staan op een vergelijkbare manier in het leven. Ze zijn pragmatisch en doelgericht, en anders dan vaak wordt verondersteld houden ze zich aan hun afspraken. Met andere woorden: ze vertrouwen elkaar.
Vandaag beginnen de besprekingen in het Catshuis over een nieuw, aanzienlijk pakket aan bezuinigingen. De tegenstellingen zijn fors, niet alleen tussen de hervormingsdrang van Maxime Verhagen en de wens van Geert Wilders om te korten op de ontwikkelingssamenwerking, maar ook tussen de strenge begrotingsdiscipline die de VVD nastreeft en de wat meer rekkelijke visie van PVV en CDA.
Voor een buitenstaander lijkt de kans dat de onderhandelingen vastlopen dus groot, ook al omdat er in elk geval voor de VVD en iets mindere mate voor de PVV geen grote electorale risico’s zijn verbonden aan nieuwe verkiezingen op dit moment. Sterker: het zou heel goed kunnen dat de kiezer over twee jaar is uitgekeken op Mark Rutte en Geert Wilders, gezien de actuele beperkte houdbaarheid van politieke leiders.
Tegenstellingen
Daar staat echter tegenover dat de drie onderhandelaars een gezamenlijk verleden hebben waar ze tevreden over zijn. En meer nog dan in de meeste sectoren van de maatschappij zijn in de politiek dergelijke persoonlijke verhoudingen van het allergrootste belang. De inhoudelijke tegenstellingen die in Catshuis moeten worden overbrugd zijn aanzienlijk, dat verandert er niet door, maar mij lijkt het een goede gok om de kans van slagen hoger in te schatten dan de vijftig procent die Geert Wilders voortdurend noemt.
Bert Bukman is auteur van het boek ‘Het Slagveld, de lange weg naar het kabinet-Rutte‘.
