Toen RTL aankondigde een verborgen cameraprogramma te maken rondom het thema pesten, was ik net als velen van u nogal sceptisch. Zonder toestemming filmen op een middelbare school, wat toch een veilige omgeving voor leerlingen zou moeten zijn, is dat dan de manier? Kan RTL dit programma op een integere manier op de buis te brengen, zonder de bewuste pesters, meelopers, wegkijkers of gepeste kinderen te schaden?
Na drie afleveringen lijkt het antwoord ja te zijn, al blijft het programma balanceren op een thin line. We zagen Jordy, die stelselmatig werd uitgescholden en fysiek werd belaagd op school. We zagen Sandra, die een lastige thuissituatie kende en ook in haar klas consequent werd gepest. En gisteravond was daar Quinten, die al weken niet meer naar zijn voetbaltraining wilde omdat hij daar werd getreiterd, geschopt en uitgescholden.
Het probleem met pesten is dat een pester lang niet altijd door heeft dat hij pest – of dat in elk geval niet bewust doet. Natuurlijk weet je dat wanneer je iemand dagelijks schopt en uitscheldt dat je verkeerd bezig bent, maar er gebeurt zeker in een groep vol pubers ook een hoop vanuit de gedachte grappig te zijn, jezelf te bewijzen. Niet met de insteek om iemand zich dood- en doodongelukkig te laten voelen. Naast de échte pestgedragingen, zien we in het programma toch ook veel groepen waar over en weer wordt gescholden en getreiterd. De één interpreteert het als stelselmatig pestgedrag, terwijl het voor de ander ‘er nou eenmaal bij hoort, want iedereen doet het’.
Wanneer ik terugdenk aan mijn middelbare schooltijd, denk ik terug aan een prachtige periode. Echter, ik vraag mij steeds meer af of mijn klasgenoten dat net zo hebben ervaren. De eerste drie jaar had ik een geweldige klas. De laatste drie jaar – nadat ik was blijven zitten – kwam ik samen met een goede vriend in een groep terecht die in onze belevingswereld vijf jaar achterliep. We deden dingen – stappen, meisjes versieren, u kent het wel – waar onze klasgenoten nog geen idee van hadden. En waar wij schunnige opmerkingen en duwtjes als plagerijen zagen, kan ik me met terugwerkende kracht best voorstellen dat er klasgenoten waren die liever niet bij ons in de buurt zaten en opgelucht adem haalden wanneer wij er eens een dag niet waren.
Bij voetbal was het niet veel anders. Zet een groep jongens van een jaar of zestien drie keer per week bij elkaar in een kleedkamer en je weet wat er gebeurt. Haantjesgedrag, stoere verhalen, een beetje stoeien, een beetje kloten. We sloegen elkaar met handdoeken, verstopten elkaars tassen of namen in de winter grote sneeuwballen mee naar binnen om die vervolgens bij iemand in de nek te gooien. En ja, hoewel het met de intentie was om lol te trappen, waren het regelmatig dezelfde jongens die werden gepakt. En wederom, met terugwerkende kracht kan ik me best voorstellen dat er bepaalde spelers in mijn team hebben gezeten die met minder plezier aan die tijd terugdenken.
Verhalen over pesten, gepeste kinderen en de soms dramatische afloop die structureel pestgedrag kan hebben, komen eens in de zoveel tijd voorbij. Het is een terugkerend onderwerp waarvan we weten dat het bestaat, maar wat we – wanneer het onszelf niet betreft – net zo gemakkelijk weer parkeren. Totdat je op beeld ziet wat je aanricht en wat het met iemand kan doen. Dan komt het ineens écht binnen en valt het een stuk moeilijk te bagatelliseren.
De verborgen camera is zowel ethisch als journalistiek gezien een pittig middel. En hoewel het in dit programma op een redelijk nette manier wordt ingezet, blijft het tricky en niet de meest chique manier om een televisieprogramma te maken. Maar het onderwerp leent zich er wel voor. Niet alleen omdat het de bewuste pesters en klassen een positieve boost lijkt te geven, maar ook omdat het voor velen een eyeopener zal zijn. Zo ook voor mij. Nog altijd zal ik de vraag of ik gepest heb na een kleine twijfel met nee beantwoorden, maar het programma heeft me wel bewust gemaakt wat dergelijk gedrag nou écht met mensen kan doen.
