Twee jaar geleden schreef psychiater Dirk de Wachter het boek Borderline times, waarin hij beargumenteert dat onze maatschappij voldoet aan de criteria voor een Borderline persoonlijkheidsstoornis. Er heerst in onze samenleving een chronisch gevoel van leegte en velen worstelen met hun identiteit. Er is sprake van veel zinloos geweld, onze relaties worden gekarakteriseerd door labiliteit en we zijn doodsbang om in de steek gelaten te worden. We zijn de slaaf van voortdurend wisselende begeertes en impulsen en het gevolg is dat we ons nog nooit zo van god verlaten, ongelukkig en eenzaam hebben gevoeld, aldus De Wachter. Over de oorzaak van de borderline persoonlijkheidsstoornis zijn de geleerden het nog niet eens. Waarschijnlijk een ingewikkeld samenspel tussen biologische aanleg, hechtingsproblemen en het opgroeien in een omgeving die disfunctionele persoonlijkheidstrekken stimuleert.
De stoornis komt in Nederland bij zo’n 1-2 procent van de mensen voor en vrouwen zijn in de meerderheid. Het zelfbeeld van borderline patiënten is uitermate instabiel, waardoor ze continue met een gevoel van chaos moeten leven en vaak zoveel moeite hebben met de realiteit dat ze deze niet goed verdragen en er een eigen draai aan geven door middel van ‘primitieve afweer’ zoals we dat officieel noemen.
Afgelopen week moest ik collega de Wachter toch weer bijna gelijk geven toen ik met open mond de reacties op het optreden van Thierry Baudet in De Wereld Draait Door observeerde. Meneer Baudet verdedigde versiercoach Julien Blanc die een aantal landen niet meer in mag omdat hij aan zou zetten tot geweld tegen vrouwen. Dynamiek van de bovenste plank en verplicht voer voor alle psychiaters in opleiding. In slechts dertien minuten worden relatief neutrale feiten via een heftig vibrerende gevoelskwab omgezet in collectieve bedreiging, is de emancipatie bijna voor niks geweest en zijn alle dominante mannen synoniem met potentiele verkrachters. Huh? Ja, ook voor mij ging het razend snel en moest ik het fragment een aantal keer terugkijken omdat er enorm veel gebeurde. In een tijd waarin de man-vrouw verschillen een historisch dieptepunt naderen, ging er een siddering door de zaal toen het woord ‘dominant’ viel.
Van schrik, ontzetting of genot, wie zal het zeggen? De kern van Blancs’ evangelie is hoe je als hedendaagse man kan worden wie je wil zijn, zelfvertrouwen kan opbouwen en hoe je moet omgaan met de tegenstrijdigheden die een vrouw kenmerken in deze gefeminiseerde samenleving waar de emancipatie doet denken aan een doorgeschoten suikerbiet.
Met deze doelstellingen is in principe niet veel mis. Toch mocht het hier blijkbaar niet over gaan en lag het focus al binnen enkele minuten op de onafwendbare dreiging van verkrachting zonder enige vorm van rationele argumentatie. “Ik vind het gewoon bijna eng!” riep tafeldame mevrouw Kemper. Matthijs en Filemon bleven doordrammen dat ‘aardig zijn’ en vooral ‘heel veel respect’ betuigen naar het wrede geslacht noodzakelijk zijn omdat anders ‘de emancipatie voor niks’ is geweest en je ‘de beschaving afbreekt’ (..). Mevrouw Kemper sloot af met de historische woorden “Ik ben het niet eens, klaar! Respect respect”. Al met al een zeer irrationeel en chaotisch tafereel, waarbij je je afvraagt of er een parallel proces gaande was, waarin Baudet onbewust door de aanwezigen werd uitgedaagd om zijn standpunt steeds dominanter te verdedigen.
Het is merkwaardig dat een diersoort waarbij seks en agressie natuurlijke fenomenen zijn zoveel moeite heeft om hier mee om gaan. Erover praten lijkt al voor rationele kortsluiting te zorgen. Patiënten die lijden aan een borderline persoonlijkheidsstoornis leren tijdens een behandeling om te gaan met de innerlijke chaos. Ook leren ze dat niet alles wat ze voelen overeenkomt met de realiteit en dat een reflexmatige reactie niet altijd de juist hoeft te zijn. Het doel van deze vaardigheid die we ook wel mentaliseren noemen, is dat mensen meer tolerant, geduldig en reflectief worden en beter kunnen functioneren.
Wij hebben als samenleving nog een lange weg te gaan als slechts flirten met seks en agressie nog tot zo’n sterke politiek correcte reflex leidt om het tegendeel te overdekken.
