Begin deze week overleed de laatste man die – uit een groep van 67 mensen – Treblinka overleefde. Hij was 93 jaar oud. En tot zijn laatste dagen bleef hij zijn verhaal, en die van zijn lotgenoten, vertellen. “Opdat dit nooit weer gebeurt”. Het aantal mensen die de holocaust persoonlijk hebben meegemaakt slinkt gestaag. Onze plicht is hun verhaal – het verhaal van allen die vermoord zijn – levend te houden, “opdat dit nooit weer gebeurt”. Tot onze schande, kunnen we niet zeggen dat we genoeg hebben geleerd van het gemak waarmee minderheidsgroepen worden uitgezonderd, gediscrimineerd en vermoord, onder de vlag van een ziekelijke ideologie of een kromme interpretatie van een religie.
Stel dat een historicus ontkent dat ISIS niet gericht de Yezidi’s aanviel: geïsoleerd, vermoord, vrouwen en kinderen als slaven gebruikte en verkrachte. Zou je dan kunnen beweren dat het ‘een andere kijk of historische feiten’ is? Of dat de Rode Khmer niet systematisch de bevolking van Cambodja uitmoordde? Historisch onderzoek, details, getallen, verhalen, brengen nieuwe feiten aan het licht. En de feiten moeten zorgvuldig worden gecheckt, maar niet gerelativeerd. Dit geldt ook, en in meerdere mate, voor de Holocaust. Slachtoffers waren overigens niet alleen Joden, hoewel zij de grootste groep vormden, maar ook Roma en Sinti, Jehova getuigen, homoseksuelen, communisten, psychiatrische patiënten, zwakbegaafden, chronische zieken en veel meer.
De Holocaust, het dieptepunt in onze geschiedenis, is tegelijkertijd ook het meest ontkende hoofdstuk van onze geschiedenis. De ontkenning ervan baant de weg naar herhaling en is in tijden als deze explosief. En dan spreek ik niet eens over de slachtoffers en hun families, die de littekens en pijn altijd met zich mee dragen en voor wie elke ontkenning de pijn vergroot. David Irving is overigens niet alleen een Holocaust ontkenner, hij is een openlijke bewonderaar van Hitler en zijn ideologie en een voorstander van het apartheidsregime, een ‘pakket’ dat vaak samen gaat. Gevaarlijke boodschappen die helaas gewillig oor vinden bij bepaalde kringen.
En juist daarom is het onze plicht om mensen die de Holocaust ontkennen te weren. Door de ontkenning van de Holocaust, de systematische isolatie en uitroeiing, door het zaaien van twijfel, brengen zij ons democratisch bestel in gevaar.
Het recht op vrijheid van meningsuiting – een zeer belangrijk recht in een democratisch stelsel – kan en mag niet verward worden met het recht op leugens en ontkenning van feiten, noch met het recht op kwetsen van individuen en groepen, laat staan het aanzetten tot haat en tot geweld. Hoewel woorden op zichzelf geen direct schade veroorzaken, zijn ze de voorbode van zeer schadelijke daden. En leugens en insinuaties zijn de eerste stappen om groepen tegen elkaar op te hitsen. In het huidige klimaat, waar een land als Iran de holocaust ontkent, en oproept de Joden te vernietigen. In een tijd waar op (sociale) media dergelijke relativeringen, ontkenningen en ophitsingen aan de orde van de dag zijn, is een duidelijk tegengeluid nodig.
Om te vermijden dat de boodschap, verpakt in semi-wetenschappelijke vorm, het onwetend publiek overtuigen. In een tijd waar leraren soms het Holocaust-onderwijs niet oppakken omdat hun leerlingen het een conspiracy verhaal vinden, is het zelfs gevaarlijk om een man als David Irving een podium te geven. Tegengas tegen alle andere informatiebronnen die onze geschiedenis vervalsen, en daarmee ons vermogen om ervan te leren ondermijnen. En zo kunnen kinderen ook de actuele geschiedenis, bijvoorbeeld de moordpartijen van de Yzidi’s door ISIS ook als onwaar bestempelen, zijnde een ‘zionistisch complot’.
Dit mogen wij niet toestaan. Het is onze plicht om het verhaal van de Holocaust, evenals de verhalen van eerdere (Armeniërs) en latere genociden nooit te laten relativeren, verkleinen, ontkennen. En, het is onze plicht, elke dag opnieuw, om herhalingen te voorkomen.
