En zo zijn we in minder dan tien dagen tijd twee maal in een welles-nietes situatie gekomen. Op maandag 29 februari kwam het nieuws de wereld in van de executie van acht Nederlands-Marokkaanse jihadisten door Islamitische Staat en dat een hele brigade Nederlanders door ISIS achter slot en grendel zou zijn gezet omdat er elementen in de brigade waren die wilden vluchten en omdat er spanningen waren tussen de Nederlands-Marokkaanse strijders en de Irakese leiding. Op donderdag 10 maart kwam vervolgens het bericht naar buiten dat 22.000 documenten gelekt waren uit de burelen van Islamitische Staat met daarop de namen en achtergrondgegevens van vele ISIS-strijders.
Het bericht van de executie van de acht werd naar buiten gebracht door de activistengroep Raqqa is Being Slaughtered Silently (RBSS) en het tweede bericht door Skynews (PDF). Maar de berichten waren de wereld nog niet in of er volgden geluiden van twijfel en zelfs verwerping. Het in het Engelse Coventry gevestigde Syrian Observatory for Human Rights stelde in een persbericht dat er helemaal geen acht Nederlandse jihadisten waren geëxecuteerd en voor wat betreft de lijst met de 22.000 jihadisten vlogen wereldwijd bekende al of niet zelfbenoemde IS-experts in de haren of ze waar waren of niet.
Het cliché dat in een oorlog de waarheid het eerste slachtoffer is werd weer eens bevestigd, maar met deze net zo clichématige opmerking kan ik mijn overwegingen over wat er nu echt gebeurd is natuurlijk niet afsluiten.
Het antwoord op de vraag of beide gebeurtenissen waar zijn is in het geval van Syrië immer gebaseerd op bronnen die wij vanuit het westen niet of nauwelijks kunnen controleren. Wat we wel kunnen doen is ons afvragen of de bronnen betrouwbaar zijn, en of, in het geval van de 22.000 documenten, de laatste tekenen van authenticiteit vertonen.
Voor de zaak van de acht geëxecuteerde jihadisten heb ik me in verbinding gesteld met Abou Mohammed van het activistencollectief RBSS. Abou Mohammed heeft meegewerkt aan de eerder op ThePostOnline verschenen serie Berichten uit Islamitische Staat. Verder heb ik hem vorig jaar november begeleid bij zijn bezoek aan en lezing voor de vaste Kamercommissie Buitenlandse Zaken. Nadat RBSS het nieuws naar buiten had gebracht en het Syrian Observatory for Human Rights het had ontkend werd het stil. Er kwamen niet of nauwelijks meer nieuwe berichten naar buiten over de gebeurtenis. Er kwam wel discussie in de pers of RBSS deze keer wel betrouwbaar was geweest, te meer omdat het even betrouwbaar geachte Syrian Observatory gemeld had dat het bericht niet klopte.
Abou Mohammed verwees de verdachtmakingen aan het adres van RBSS naar de prullenmand. De activisten on the ground in Raqqa hadden met gevaar voor eigen leven deze informatie naar buiten gebracht, informatie die drie maal gecheckt was. Dat er geen nadere berichten nu waren kwam omdat ISiS de Nederlandse brigade onder uiterste strikte controle houdt. Ze is op dit moment ook digitaal volkomen geïsoleerd van de buitenwereld. De mensen van RBSS doen hun uiterste best meer informatie te verzamelen en Abou Mohammed vroeg slechts om geduld. Voor wat betreft de ontkenning van het Observatory verwees Abou Mohammed naar het persbericht van voornoemd Observatory waarin zij stelt dat de bron van het bericht van de executie van de acht Nederlanders IS zelf zou zijn. Abou mohammed stelde de retorische vraag ‘sinds wanneer we de nieuwsdienst van ISIS als betrouwbare bron moeten aanmerken’. Bovendien noemt het Observatory RBSS al helemaal niet.
Zou er sprake kunnen zijn van kinnesinne? Uit de woorden van Abou Mohammed maakte ik op van wel. Rami Abdullah, de zegsman van het Observatory, ‘was al vijftien jaar niet in Syrië geweest’. Abou Mohammed vertelt dat het zijn organisatie was die meldde dat een Deense ISIS-strijder door een drone aanval gedood was, een bericht dat door het Observatory zou zijn ontkend. Op de site van het Observatory staat niets over de dood van deze Deen. Uiteindelijk bleek RBSS gelijk te hebben gehad. De naam Observatory for Human Rights klinkt natuurlijk heel prestigieus maar de werkelijkheid is dat het hier om een eenmansbedrijf gaat en dat er vragen bij zijn werkwijze en betrouwbaarheid kunnen worden gesteld. Via de mail heb ik contact met het Observatory opgenomen en vragen over de executie gesteld, ik heb geen antwoord gekregen.
De kwestie van de 22.000 documenten met daarop informatie over ISIS-strijders -gesteld in 23 vragen- lijkt moeilijker 100 procent te ontkennen. Er is immers sprake van een enorme hoeveelheid documenten en ze vertonen tekenen van echtheid. Van sommige documenten is inmiddels nagegaan of de gegevens kloppen en dat lijkt het geval te zijn alhoewel er ook onnauwkeurigheden zijn. Ik zelf werd door dagblad Trouw gevraagd wat ik ervan vond. Ik uitte mijn reserves, zeker, maar ik heb nooit gesteld dat de documenten niet echt waren, terwijl Trouw mij wel in het ‘neekamp’ neerzette in een artikel over deze zaak. Ik had aarzelingen bij het gebruik van het woord ‘qatl’ (dood). De een na laatste vraag van het formulier vraagt naar de datum van overlijden en in ISIS-jargon zou dan eerder gedacht worden aan een term als ‘istishhad’ (matelaarschap) en niet het kille qatl, dat overigens niet zozeer overlijden betekent maar ‘gedood’. ISIS gaat er in haar bureaucratie dus voetstoots vanuit dat strijders niet door een griepje het leven laten, maar zonder uitzondering gedood zullen worden. Bizar! Journaliste Jenan Moussa gaf als uitleg dat ISIS niet in de plaats van God wil gaan staan door het woord ‘martelaarschap’ te gebruiken –God besluit immers wie martelaar wordt- en daarom het meer neutrale ‘gedood’. Zij heeft zeker een punt.
Ik vroeg Abou Mohammed ook naar zijn mening over de 22.000 documenten en hij meldde onomwonden dat ze echt waren, en dat ze wellicht bewust door ISIS gelekt waren maar hij had nog geen goed idee waarom ISIS dat gedaan zou hebben. Een mogelijke verklaring zou kunnen zijn dat, gezien de onrust binnen ISIS, de organisatie bewust gegevens van haar strijders prijs geeft aan de wereld zodat hun eventuele vlucht een vlucht van de ene ‘gevangenis’ zou betekenen naar de andere. De documenten zijn immers van onschatbare waarde voor de westerse justitie.
Het is te gemakkelijk om deze en vergelijkbare gevallen van de oorlogsvoering in Syrië af te doen in een welles-nietes spel. Ik denk dat de executies hebben plaats gehad, en ik denk ook dat het zeer waarschijnlijk is dat de documenten echt zijn. De toekomst zal uitwijzen of mijn interpretatie van de gebeurtenissen terecht is of niet. Of, zoals de moslims zeggen: ‘Allahoe A’lam’: God weet het het best.
