‘Alabama Song (Whisky Bar)’ (1967) is één van de mooiste nummers die The Doors hebben opgenomen (Well, show me the way, to the next whisky bar). Dit duistere lied is in goede handen bij Jim Morrison – de zanger van de band die in 1971 op 27-jarige leeftijd stierf, waarschijnlijk door overmatig drugsgebruik. Morrison was Amerika ontvlucht en leefde destijds in Parijs. Het nummer is ook gezongen door andere popsterren, onder wie David Bowie in 1980, die in deze jaren in Berlijn woonde – waar de drugs eveneens rijkelijk vloeiden. Ook beroemde zangeressen als Bette Midler (1977), Nina Simone (1984) en Marianne Faithfull (1996) zongen dit lied. Zij staan daarmee in een lange traditie: ‘Alabama Song’ werd voor het eerst opgenomen in 1930 door de Duitse zangeres Lotte Lenya. Een dranklied van een prostituee, als onderdeel van de opera ‘Aufstieg und Fall der Stadt Mahagonny’ van Bertolt Brecht.
O, show us the way, to the next whisky bar.
O, don’t ask why, o don’t ask why.
Duitsers hebben ‘Kultur’, dat is een innerlijke Bildung en Poesie. De Fransen noemen het ‘culture’, wat in deze taal veel minder diep klinkt – meer als een manier van doen. Deze analyse is natuurlijk psychologie van de koude grond, maar dat komt wellicht door mijn Nederlandse ‘cultuur’. De Amerikanen noemen het ‘culture’ – wat in het Engels nog oppervlakkiger klinkt. ‘Krab een beetje en de woestenij komt weer boven’, schreef de Duitse dichter Bertolt Brecht precies 75 jaar geleden (in juli 1941) na aankomst in California, nadat hij Duitsland had moeten ontvluchten voor de nazi’s. Het leven onder de zon van Hollywood viel hem echter zwaar: Fast an keinem Ort war mir das Leben schwerer als hier in diesem Schauhaus des easy going. (‘Bijna nergens viel het leven me zo zwaar als in dit doodshuis van de easy going.’
For we must find the next whisky bar,
For if we don’t find, the next whisky bar.
I tell you we must die, I tell you we must die.
I tell you, I tell you,
I tell you we must die.
Schrijven in het Engels, het was voor Bertolt Brecht als het bespelen van een onzuiver instrument. Hij wilde graag schrijven over het nazisme, dat volgens hem een logisch gevolg was van het kapitalisme – en over de noodzaak van een sociale revolutie. Maar in Amerika lukte dat allemaal niet, in het Engels klonk Brecht naar eigen zeggen te veel als een nice fellow. Toch had hij eerder, in Duitsland, wel degelijk in het Engels geschreven, zoals de ‘Alabama Song’. Bertolt Brecht was in 1928 in Europa doorgebroken met ‘Die Dreigroschenoper’ (De Driestuiveropera), een toneelstuk over de criminele moraal van het moderne kapitalisme. Ook het stuk ‘Aufstieg und Fall der Stadt Mahagonny’ (1930) gaat over een wereld die wordt geregeerd door de wetten van het geld.
O, moon of Alabama,
We now must say goodbye,
We’ve lost our good old Mama,
And must have whisky,
Oh, you know why.
Luisteren naar ‘Alabama Song’ door Lotte Lenya doet je vermoeden dat de afkeer van Brecht van het Engels ook werd ingegeven door een gebrekkige beheersing van deze taal. Het lied is geschreven in een uiterst eigenaardig Engels – en door Lenya uitgevoerd met een niet minder opmerkelijk accent. Brecht gebruikte graag vreemde personen in verre oorden, als een manier om de luisteraars te ‘vervreemden’ van de vorm van het verhaal en zo meer aandacht te vragen voor de politieke boodschap. Dat zal ook een reden zijn geweest om dit lied, over prostituees op zoek naar klandizie (Oh, show us the way to the next pretty boy), in het Engels te schrijven. Een lied over liefde in een wereld die wordt geregeerd door het geld. Maar in Amerika werd ‘Alabama Song’ niet zozeer populair om de kritische boodschap, maar vooral door de opmerkelijke vorm. Voor zangers als Jim Morrison en David Bowie paste dit exotische lied goed bij hun psychedelische muziek. Dat is het drama van de Duitse dichter Bertolt Brecht, dat zijn werk in Amerika alleen maar aansloeg als het verkeerd werd begrepen. Als de Duitse ‘Kultur’ tot Amerikaanse ‘culture’ werd.
Ronald van Raak schreef eerder over de hemelse muziek van Hildegard von Bingen, het evangelie van Armand, over de wilde boerendochter van Ivan Heylen, de opmerkelijke punk van Drukwerk, de bescheiden superster Toni Willé, de tranen van Arno en Gradje, de politieke poëzie van Dorine Niezing, liefde en verlangen van Nusrat Fateh Ali Khan, de ongewassen stem van Blind Willie Johnson, de boodschap van Grandmaster Flash, dollen met Donna Summer en nostalgie met Maggie MacNeal.
