‘Bedrijvenpoker’, zo noemt Jack Burgers het in De zaak Organon. Dit bedrijf dat medicijnen ontwikkelde (waaronder de anticonceptiepil) was ooit de ‘Trots van Oss’. Organon deed hoogwaardig onderzoek en was ook een goede werkgever. In 2007 werd het bedrijf door AKZO Nobel verkocht aan het Amerikaanse Schering-Plough, dat betrokken was bij financiële schandalen en bijna ten onder ging aan de schulden. Deze multinational kocht Organon vooral om de eigen beurswaarde op te krikken. Dit leidde ertoe dat in Oss de onderzoeksafdeling werd ontmanteld en tweeduizend banen verdwenen.
De man achter deze verkoop was Hans Wijers, de baas van AKZO Nobel (van 2003 tot 2012). Deze D66’er was eerder minister van Economische Zaken in het eerste kabinet Kok (van 1994 tot 1998), waar hij één van de architecten was van een economisch beleid waarbij niet de belangen van bedrijven, maar die van aandeelhouders voorop stonden. Hans Wijers weigerde steun te verlenen aan voor ons land ‘strategische’ bedrijven, zoals elders wél gebeurde, zo liet de minister vliegtuigbouwer Fokker failliet gaan. In 2007 bleek de lobby van AKZO Nobel ook sterk genoeg om steun aan Organon in Oss te voorkomen.
‘D’n Organon’, zoals het bedrijf in Oss liefkozend werd genoemd, stond er destijds prima voor. AKZO Nobel wilde het bedrijf echter kwijt, omdat het niet verder wilde in medicijnen. Organon zag zélf goede mogelijkheden om als bedrijf zelfstandig door te gaan en innovatief onderzoek te gaan doen, maar Hans Wijers koos voor de korte-termijn-belangen van de aandeelhouders. Voor 11 miljard werd Organon verkocht aan Schering-Plough. Twee jaar later kwam Schering-Plough in handen van MSD, een andere Amerikaanse multinational. Die besloot vervolgens de hele onderzoeksafdeling van Organon te sluiten.
De SP in Oss heeft een bijzondere band met Organon, al is het maar omdat we in het verleden vaak actie tegen dit bedrijf hebben gevoerd. De productie van de pil leidde in de jaren zeventig tot misstanden op de werkvloer, omdat mannen hier last kregen van ‘borstvorming’. Acties bij toeleveringsbedrijf Diosynth (ook onderdeel van AKZO Nobel) leidden tot kritische onderzoeken en slechte media voor AKZO Nobel, dat in 1979 besloot om het roer om te gooien en te gaan investeren in schone productie. Het bedrijf dat door bewoners eerst de ‘Bom van Oss’ werd genoemd, werd binnen enkele jaren de ‘Trots van Oss’.
Er waren geen bedrijfseconomische redenen om dit bedrijf te verkopen, zo blijkt ook uit De zaak Organon. Dit boek maakt vooral duidelijk dat de verkoop bedoeld was om de aandeelhouders te spekken. Organon werd succesvol door steeds te innoveren en te investeren, in hoogwaardig en langdurig onderzoek. Dat kan niet als het wordt uitgeknepen door buitenlandse aandeelhouders, die het bedrijf op- en verkopen met als enig doel op korte termijn winst te maken. Wie ook flink profiteerde was Hans Wijers, die als held van de buitenlandse aandeelhouders een flinke bonus en een mooie carrière tegemoet mocht zien.
Na iedere verkiezing klinkt de vraag of Hans Wijers minister wil worden, maar de D66’er kijkt wel uit. De Bovenbaas weet als geen ander dat de werkelijke macht ergens anders zit. Na zijn vertrek bij AKZO Nobel kreeg Wijers belangrijke bestuurlijke functies bij onder meer Shell en Heineken. Ook werd Wijers de belangrijkste toezichthouder bij ING, waar hij niet ingreep bij de grootschalige fraude bij deze bank en ING-baas Ralph Hamers de hand boven het hoofd hield. In 2017 dreigde AKZO Nobel zélf door buitenlandse aandeelhouders te worden opgekocht, een vijandige actie die op het nippertje werd voorkomen.
In de serie over De Bovenbazen schreef Ronald van Raak eerder over Ralph Hamers van ING, Paul Polman van Unilever, Ben van Beurden van Shell, Gerrit Zalm bij ABN Amro, over de consultants van KPMG, de foute vastgoedbaas Jos van de Mortel, en de dubieuze KPMG-baas Jaap van Everdingen.
