Wanneer je van enige afstand – 1500 kilometer in mijn geval – het Oudhollandse formatiespel aanschouwt, valt op hoe archaïsch de Haagse kaasstolp is. In een tijd van grote mondiale veranderingen en toenemende onzekerheid – isolationisme in de VS, terrorisme, migratie, populisme, geopolitieke druk aan EU-grenzen, Brexit, etc. – zou je van ‘s lands leiders een bindende visie op de toekomst van Nederland in deze veranderende wereld mogen verwachten, evenals een gevoel van urgentie om te re(a)geren. Echter, niets is minder het geval.
Het Binnenhof is bezaaid met breekpunten. Pietje wil niet met Keesje en niemand wil met Jantje. Partijpolitiek prevalereert boven landsbelang. Dat is juist gebaat bij een efficiënte formatie. Zeker met het oog op genoemde internationale ontwikkelingen kunnen wij ons geen (te) lange demissionaire pauze permitteren. Dit vereist dat partijen en hun aanvoerders gezwind over hun eigen schaduw (en ego) heen springen. De inhoud dient nu leidend te zijn. Er valt dan ook veel te zeggen voor het idee van SGP-leider Kees van der Staaij om de (twee) grootste partijen een proeve te laten schrijven waarvoor vervolgens parlementaire steun wordt gezocht. Zo staat wat partijen bindt centraal in plaats van wat hen scheidt.
Die proeve mag wat mij betreft minder ‘micro’ te zijn dan de thema’s waar men thans navel op staart. Waarom niet eens verder gekeken dan de polder lang is. Europa en de wereld draaien gewoon door, of wij nou op zondag onze winkels open of dicht doen. Bovendien bieden recente ontwikkelingen ook nieuwe kansen voor Nederland. Denk aan slimme migratie, onze positie in een sterker Europa dat meer op zichzelf raakt aangewezen, groene innovatie, nieuwe afzetmarkten of Amsterdam als nieuwe ‘City’ van ons continent. Dankzij zo’n brede(re) blik (help, visie!) – traditioneel een vaderlandse deugd – kunnen oude struikelblokken onbetekenend en bedreigingen pluspunten worden. Formeren is vooruitzien.
Wat ook niet van deze tijd is, is dat op een van de belangrijkste momenten in onze democratie de burger buitenspel staat. We mogen iedere vier jaar stemmen en hopen dat ‘ons cluppie’ voldoende op het beleid weegt. Waar de kiezer precies voor heeft gekozen, weet niemand en doet er ook niet veel toe; het politieke landschap is versnipperd, ondanks ons inwonersaantal. Men had in maart de keus uit 28 partijen waarvan 13 in de Kamer zetelen. De vraag is of deze diversiteit – op zich een groot goed – zich in de toekomst nog langer verenigt met stabiel en modern bestuur. Waarom niet de uiteindelijke proeve aan de burger voorgelegd? Dat leidt hopelijk tot maatschappelijke discussie en verbinding, directe en dubbele legitimatie van beleid en een sterkere, serieuze democratie. Dan kan Tjeenk Willink – over archaïsch gesproken – rustig van zijn pensioen blijven genieten.
Tot slot nog een advies vanuit mijn standplaats Spanje. De rechtse regering Rajoy (een soort minderheids-motorblok) zit hier dankzij gedoogsteun van de sociaal-democraten (de Spaanse PvdA) na een moeizame formatie van tien maanden verrassend stevig en in het zadel. Interessant, Eminentie? Adios!
