Mensen houden van een ongecompliceerd en comfortabel leven. Een leven waarin ieder lekker zijn ‘eigen ding’ kan doen, ongehinderd door anderen. Als onverhoopt toch een medeburger in je comfortzone gaat zitten, dan is er maar één oplossing: de overheid. Pestventjes die voor 22:00 vuurwerk afsteken? Oplossen met een gemeentelijke vuurwerkshow. Mensen die het in hun hoofd halen om ongezond suiker- en zoutrijk voedsel tot zich te nemen? Laat de overheid ingrijpen door het aanbod op de markt te beperken.
Diverse stemmen gaan in toenemende mate op om Darwin-waardig gedrag uit te bannen. Zij die hiervoor graag de overheid als overtuigend middel in willen zetten menen dat mensen tegen zichzelf in bescherming moeten worden genomen. Want wat denkt u dat zo’n geintje kost – welk economisch prijskaartje er zit aan al die domme keuzes van les autres? Het is al erg genoeg dat er mensen zijn die niet zo leven als jij. Nog erger is het als je hier ook nog de lasten voor moet dragen. Of deze lasten nou vuurwerkoverlast is, of het idee dat je moet betalen voor de bypass van een obees bouwvakkersdecolleté op scootmobielwieltjes, dat maakt niet zoveel uit. In beide gevallen geldt het steeds luider klinkende “mensen moeten zelf weten wat ze doen, tenzij ik er last van heb”-principe.
Probleem met deze toenemende denktrend is dat het ‘last’-principe steeds verder wordt opgerekt. Andermans vrijheid moet ophouden waar die van jou begint, en om dat argument kracht bij te zetten wordt dit schadebeginsel net zo ver opgerekt tot het wit uitslaat, gelijk een uitgetrokken postbode-elastiek. Gelukkig leven we in Nederland in een samenleving waar iedereen voor iedereen betaalt, zodat je via een driedubbele omweg kunt beargumenteren dat je ooit in de toekomst fysieke last zou kunnen krijgen van gedrag van een ander. Je zou bijvoorbeeld een rotje in je nek kunnen krijgen als vuurwerk niet verboden wordt, of misschien houdt een ongezonde papzak de arts die eigenlijk jouw leven moest redden nodeloos bezig met zijn ge-MacDotter. Zo kan een egoïstisch, verwend en drammerig pleidooi voorzien worden van een “morele verplichting ten opzichte van”-argument, gecombineerd met een “economische noodzaak”.
Dit staat haaks op zowel zelfbeschikking als het principe van solidariteit. Solidair zijn met elkaar betekent een gemeenschappelijk belang onderschrijven, ten gunste van de groep als geheel, maar ten koste van jezelf. Degenen die pleiten voor meer overheidsregulering doen dit niet ten gunste van het groepsbelang (zoals individuele zelfbeschikking dat prima kan zijn), maar juist ten gunste van zichzelf. Om hun argumenten kracht bij te zetten worden er morele appèls gedaan, voorzien van de belastingtechnische voordelen van bemoeizucht, maar het is desalniettemin weinig solidair. Nog belangrijker, het is stuitend arrogant: wie zegt namelijk dat jouw vuurwerkloze wereld vol quinoakorrels, strijdbare veganistische cupcakes en yogasessies wél de juiste manier van leven is? Sowieso: waar halen de zogenaamde hoeders van andermans leven het gore lef vandaan om mensen te vertellen hoe ze moeten leven?
Pleidooien voor een grotere overheid op basis van moraliteit en economische efficiëntie zijn vooral een oproep om de burger zo gelijk mogelijk te maken. Als we allemaal even grijs zijn en allemaal in dezelfde hokjes passen, dan zijn de schaalvoordelen evident. Als we allemaal even muisgrijs zijn en in dezelfde krappe hokjes passen, dan zijn we slaven van onze drang naar comfort geworden ten koste van individuele vrijheid.
Misschien is het een goed voornemen voor 2015 om allemaal wat bedachtzamer met (andermans) vrijheid om te gaan, voordat de morele betweters met een ego zo groot als Frans Timmerfrans de overhand krijgen.
C.S. Lewis zei het al: juist deze ‘goed bedoelende’ mensen verdienen ons wantrouwen:
“Of all tyrannies, a tyranny exercised for the good of its victims may be the most oppressive. It may be better to live under robber barons than under omnipotent moral busybodies. The robber baron’s cruelty may sometimes sleep, his cupidity may at some point be satiated; but those who torment us for our own good will torment us without end, fort hey do so with the approval of their own conscience.”
