De onontkoombare paradox van het calvinisme: willen geloven in het goede van de mens, maar weten van het slechte in de mensheid, aldus Bert Brussen in een recensie over het programma Zomergasten waarin Freek de Jonge te gast was.
Met deze paradox worstelt onze maatschappij nog dagelijks. Aan de oppervlakte hebben we ons sinds de jaren zeventig ontworsteld aan de dogma’s van Calvijn, onbewust resoneren deze patronen nog altijd. Maatschappelijke keuzes zijn vaak gebaseerd op naïef wishful thinking en niet zozeer op de feiten zoals ze zijn. Als we bijvoorbeeld iedereen alle kansen geven om zich te ontplooien dan is integratie een vanzelfsprekende uitkomst en leeft iedereen nog lang en gelukkig, zij aan zij.
De actualiteit confronteert ons dagelijks hardhandig met dat wat we eigenlijk wel weten: de mens is slecht of gewoon een hongerig roofdier? Als luipaarden op de steppe in Afrika een hert verscheuren dan “huilt de hemel” niet als het toevallig regent en heeft niemand de behoefte om medeleven te betuigen of afgrijzen te uiten. De natuur kent immers geen fouten.
Over de vliegtuigramp is inmiddels al veel gezegd en geschreven, teveel. Waar bemoeit de bloeddorstige media zich eigenlijk mee? De ongekende verbondenheid die ontstaat is opvallend; er is gevaar, de kudde zoekt elkaar op en sluit de gelederen. Iedereen blijkt wel iemand te kennen die in dat vliegtuig zat. “Een vriend van mijn buurman kende één van de ouders”. Het WK is al weer even voorbij, maar we kunnen toch weer collectief ‘voelen’, lekker! Op zulke momenten is het ook steunend en geruststellend dat we een heuse koning hebben. Een dergelijke symboolfunctie in barre tijden is onze belastingcenten dubbel en dwars waard. De koning had zijn afgrijzen waarschijnlijk donderdag al van de daken willen schreeuwen en het volk een hart onder de riem willen steken. De Groene Draeck weer eens optuigen en naar Donetsk varen om met eigen ogen te aanschouwen wat er is gebeurd. Helaas, hij heeft zijn emoties dagenlang moeten onderdrukken. Simpelweg je gevoel volgen kán niet. Een peloton ghostwriters, spindoctors, what have you, wikken en wegen elk woord zorgvuldig omdat er tegenwoordig teveel belangen op het spel staan. Daarnaast vraagt het een gedegen voorbereiding om je boodschap ook non-verbaal goed over te kunnen brengen: mimiek, lichaamstaal, de juiste stiltes laten vallen etcetera. Zoals stand-up komiek Eddie Izzard al zei: “70% is the look, 20 % is the sound, and only 10 % is what you say!”
Van willen geloven in de goedheid van de mens, naar willens en wetens belazerd worden is een relatief kleine stap. Alles beter dan de harde feiten onder ogen zien. Uit onderzoek is gebleken dat patiënten met een depressieve stoornis in het algemeen een realistischer kijk op de werkelijkheid hebben dan gezonde proefpersonen, iets wat ik vanuit mijn klinische ervaring kan beamen. Het komt niet per definitie goed en veel mensen sterven doodongelukkig.
Wetenschap is gelukkig niet bang voor de feiten. Echte wetenschappers accepteren elke mogelijke wetenschappelijke uitkomst, ook al doorkruist dit hun verwachtingen. Ze werken samen en staan open voor kritiek, toetsen hun bevindingen herhaaldelijk en zorgvuldig en doen pas definitieve uitspraken als ze zeker zijn van hun zaak. Pseudowetenschappers daarentegen beginnen vaak met een conclusie, ze verdragen geen kritiek en bedienen zich van grandioos en vaag taalgebruik om verwarring te zaaien. De uitkomsten van hun onderzoek moeten binnen de heersende dogma’s passen en worden anders weggemoffeld of verworpen. Pseudowetenschap gaat vaak over solisten die geïsoleerd opereren met een bewonderende schare volgelingen achter zich aan. Als je niet in hem gelooft dan “ben je nog niet zo ver” of “heb je nog een lange weg te gaan”. Een mooi voorbeeld is Deepak Chopra, een Hindoestaanse arts die puissant rijk is geworden door spiritualiteit, Ayurveda en kwantumfysica in een denkbeeldige reageerbuis te vermengen tot een charismatische cocktail die hem een ongekende goeroe-status heeft opgeleverd. De random Deepak Chopra quote generator is dan ook een leuk tijdverdrijf en voor sommigen misschien inspirerend.
Enfin, zoals een bekende volkszanger al zong: de meeste dromen zijn bedrog, maar als ik wakker word naast jou dan droom ik nog. Zolang we de feiten nog niet kunnen verdragen, gaan we door met dromen, ook al is het bedrog. Hopelijk zijn we al lang dood als onze dromen worden neergehaald door de feiten.
