Wie met de huidige Brexit-gekte nog voorstander is van directe democratie zal ongetwijfeld door de Heersende Klasse van Weldenkende Mensen – zoals Arnon Grunberg, Mark Rutte en Alexander Pechtold – worden weggezet in het hoekje van zonderlingen die alle macht aan het Onderbuikgevoel willen geven. Grunberg labelt directe democratie als een combinatie van showbizz en groepstherapie. De mens is geen rationeel wezen in zijn optiek maar een slaaf van zijn emoties, dus zeker niet te vertrouwen als het gaat om wezenlijke invloed op het landsbestuur. Het lijkt erop dat hij sowieso van de species mens af wil, redelijke bestuurders die zich aan de vox populi niets gelegen laten liggen – en vanzelfsprekend columnisten die de ironische distantie tot kunstvorm hebben verheven – uitgezonderd. Dat is een geheel andere levensvorm.
Zelf vind ik het desondanks verbijsterend dat er anno 2016 slechts één land op aarde is met een waarachtige democratie: Zwitserland. Nederland en de meeste andere westerse landen zijn niet meer dan schijndemocratieën waar het volk door zogeheten volksvertegenwoordigers zoveel mogelijk op afstand van wezenlijke zeggenschap wordt gehouden.
Het is misschien geen toeval dat uitgerekend Zwitserland het gelukkigste land – en ook jaloersmakend welvarend – ter wereld is (World Happiness Report 2015), zes plaatsen boven Nederland, gebaseerd op factoren als het bruto nationaal product, levensverwachting en sociale vrijheid. Het feit dat in de Zwitserse grondwet staat dat het volk soeverein is en dat iedere Zwitser er derhalve van doordrongen is dat hij de besluitvorming in zijn land mede bepaalt via referenda en volksinitiatieven, zal zeker ook bijdragen aan het gevoel van welbevinden.
Vergelijk dat eens met de anachronistische Nederlandse grondwet: de regering wordt gevormd door de Koning en de ministers. De Staten-Generaal vertegenwoordigen het gehele Nederlandse volk. U dacht dat er veel veranderd was sinds 1815? Echt niet, we worden geregeerd door Koning Willy de Krampachtige en een stelletje partijpolitici die doorgaans bij het regeren en het vertegenwoordigen de belangen van hun partij laten prevaleren en die de term vox populi alleen nog in denigrerende zin gebruiken.
Je wordt partijpoliticus door nergens in uit te blinken behalve in het je verbaal bedreven naar boven slijmen in de partijorganisatie en als een marionet de partij-ideologie uit te venten. Niet voor niets was Pim Fortuyn destijds zo populair: je had eindelijk eens te doen met een (emotioneel) mens van vlees en bloed die je in de weekends ook zomaar kon aantreffen in een gezellige SM-kelder vol leernichten.
Neem bijvoorbeeld de Volkspartij voor Vrijheid en Democratie, een partij die met kleine onderbrekingen al sedert 1948 dit land meeregeert. In de praktijk van het volle politieke leven hebben de letters VVD een tegenovergestelde betekenis gekregen: de Volksverlakkerspartij tegen Vrijheid en Democratie. Vrijheid wordt alleen gegund aan ondernemers die het land naar het belastingvrije paradijs van het cowboy-kapitalisme willen voeren, en passant de in decennia opgebouwde verzorgingsstaat naar de afgrond. Alle macht aan ‘de vrije markt’, ook in het onderwijs en de gezondheidszorg. Terwijl beschaafde, Scandinavische landen aantonen dat mondiale economische veranderingen ook heel goed kunnen samengaan met het instandhouden van een sociaal zekerheidstelsel en gratis onderwijs.
Het is niet verwonderlijk dat politici zoals die van de VVD – die meestal rechtstreeks uit de 19e eeuw, sigaren rokend en al, met een tussenstop (even indrinken) in de mensa van studentensociëteit Minerva, op het pluche in de Trèveszaal belanden, zich immer met hand en tand verzetten tegen zoiets ordinairs als directe democratie of sowieso meer invloed voor de kiezer. Democratie kan in hun ogen alleen maar vertegenwoordigende democratie zijn, waar zij tot in de eeuwigheid de honneurs waarnemen voor het plebs, dat uiteraard van gewichtige bestuurszaken en belangenafweging geen mallemoer verstand heeft.
Als je de deksel decennialang stevig op de politieke beerput gedrukt houdt en het volk op grote afstand, moet je natuurlijk niet gek opkijken dat bij een incidenteel referendum de stem vooral gebruikt wordt om opgekropte frustratie en weerzin tegen de bestuurlijke kaste te ventileren. Zie nu de Brexit-chaos in het Verenigd Koninkrijk en bij ons onlangs de afwijzing van het associatieverdrag met Oekraïne.
Maar als je ‘de burger’ eindelijk eens serieus gaat nemen zoals in Zwitserland en niet alleen maar eens de vier jaar een hokje rood laat kleuren in een muf gymnastieklokaal, waarna vervolgens qua politieke daden het tegenovergestelde gebeurt van wat de kiezer voor ogen had, zou je wel eens versteld kunnen staan wat een moderne, echte democratie kan bewerkstelligen (lees The Wisdom of Crowds van James Surowiecki er maar op na). Dat houdt natuurlijk in dat er thuis online gestemd kan worden voor personen die regeringsverantwoordelijkheid (dus niet bij uitstek partijpolitici) willen dragen en voor wezenlijke beleidsveranderingen en grondwetsherzieningen.
Misschien is er eerst een revolutietje voor nodig om de parasitaire kaste van partijpolitici, die de macht nooit vrijwillig zullen afstaan, te verdrijven. So be it. Pim Fortuyn toonde al aan dat de geschiedenis zomaar een onverwachte wending kan nemen.
