“Merk jij nou veel van de crisis op Skopelos?”, is een vraag die ik steeds vaker hoor vanuit Nederland. Het besef dat elke inwoner van Griekenland het moeilijk heeft dringt niet goed door in de rest van Europa. Net als het feit dat iedere Griek dagelijks wordt geconfronteerd met de puinhopen waarop het land leeft. Sinds het begin van de crisis in 2009 is iedereen er economisch op achteruit gegaan. De inspecteurs van de Troika, de Europese Unie, het internationaal Monetair Fonds en de Europese Centrale bank leggen Griekenland hun wil op, anders geen hulp. En geen hulp is geen geld. Geld dat hard nodig is om salarissen te betalen. Maar die salarissen worden al lang niet meer aan iedereen uitbetaald.
Ik ken Grieken die al maanden op hun salaris zitten te wachten en zij zijn geen uitzondering. Als ze geluk hebben krijgen ze eens in de 4 maanden 1 of 2 maanden loon. En ze staan met hun rug tegen de muur. Net als de lokale autoriteiten, die afhankelijk zijn van Athene. De pot is leeg, meer dan leeg, en steeds meer Grieken worden met die werkelijkheid geconfronteerd. Je baan opzeggen en iets anders zoeken is geen oplossing want er zijn geen banen. De werkeloosheid neemt met de dag toen. De Grieken moeten creatiever met hun geld omgaan, want voedsel-en benzine prijzen zijn, met name op de eilanden, enorm gestegen. Degenen die de hoge prijs betalen op dit moment zijn degenen die de crisis niet veroorzaakt hebben. Middenstanders, leraren, boeren, bankmedewerkers en gepensioneerden ze hebben allemaal flink moeten inleveren. Soms wel 30% van hun inkomen. Ik ken leraren die met 680 euro per maand moeten rondkomen. Trek daar de huur en andere vaste lasten vanaf en je houdt nauwelijks geld over om van te leven. Aan een gezin kun je dan al helemaal niet beginnen.
Ruilhandel
De Grieken overleven op solidariteit en de harde kern daarvan is de familie. Zonder familie kan een Griek niet leven en overleven. Ouders blijven voor hun kinderen zorgen ook al zijn ze het huis uit. Minimaal twee keer in de week komt mijn schoonvader ons eten brengen. Mijn schoonmoeder kookt daarnaast ook nog steevast voor haar andere zoon en haar neef, die op zichzelf woont. Zo worden er heel wat gerechten, in de beroemde Tupperware bakjes, dagelijks rondgebracht. Kinderen daarentegen nemen hun ouders in huis als ze niet meer voor zichzelf kunnen zorgen, want bejaardentehuizen zijn geen bekend fenomeen in Griekenland.
Met de komst van de crisis schudt de kern van het Griekse bestaan op haar grondvesten omdat het steeds moeilijker wordt om elkaar te helpen. De Griek kan er niet meer vanuit gaan dat hij zonder meer op steun van zijn familie kan rekenen. Om toch voor elkaar te kunnen blijven wordt er naar creatieve methoden gezoch. Zo is er op Skopelos, net als in andere delen van Griekenland, de ouderwetse ruilhandel nieuw leven in geblazen. De timmerman krijgt regelmatig voor een klusje in etenswaren uitbetaald. Groentetuinen worden leeggeplukt, vis wordt verruild en ook hebben de supermarkten weer een opschrijfboekje bij de kassa liggen omdat sommige mensen niet anders kunnen dan op de pof kopen.
Maar sommige weten niet te overleven en verspelen al hun krediet waardoor de schulden niet meer zijn te overzien en dan rest er nog maar een uitweg: vluchten. Op Skopelos ging vorig jaar het nieuws als een lopend vuurtje toen de crisis een nieuw slachtoffer eiste. Een eigenaar van een goed lopend restaurant aan de boulevard verliet halsoverkop het eiland op de vlucht voor zijn schuldeisers. Niemand wilde hem meer helpen en de schaamte had zijn hoogtepunt bereikt. Zijn gezin liet hij achter samen met een rekening van ruim 10.000 euro bij de slager en de groenteboer heeft nog 5000 euro te goed. Sindsdien heeft hij geen voet meer aan wal gezet en dat is maar beter ook.
Griekse trots
Op Skopelos is het merendeel van de eilandbewoners, net als in de rest van Griekenland, afhankelijk van het toerisme. De Skopelieten doen hun uiterste best om hun zorgen niet aan de buitenwereld te laten zien, want dat gaat hun Griekse oertrots te boven. Maar het gaat ze steeds moeilijker af. De afgelopen jaren is het aantal vakantiegangers afgenomen en de onzekere toekomst over het land hangt als een zwaard van Damocles boven steeds meer hoofden. Daarbij loopt de trotsheid ook steeds meer deuken op omdat de Grieken moedeloos zijn geworden. Ze willen zich niet langer verdedigen tegenover de oordelen van heel Europa. Ze hebben genoeg aan hun hoofd en doen er alles aan om te overleven. De berichtgeving in de buitenlandse media en de publieke opinie in Europa leveren alles behalve een positief beeld op en zal de Grieken eerder minder dan meer vakantiegangers opleveren. Hypes over bankruns en toeristenbureaus die hun klanten adviseren cashgeld mee te nemen maken de angsten en onzekerheid alsmaar groter. Leven met de dag heeft in Griekenland nog nooit zo’n grote betekenis gekregen. ‘Aan het eind van de zomer weet ik of ik nog besta,’ is wat menig Skopeliet me op zuchtende toon weet mee te delen.
Daphne Timmers is freelance journalist (oa. Eenvandaag en KRO Brandpunt) en schrijfster, maakt deel uit van de The Media Sisters, en werkt op Skopelos, Griekenland, als weddingplanner.
