Atheism is a religion like ‘off’ is a TV-channel. Dus dan ben je zelfverklaard ‘overtuigd atheïst’, als je niets met religie op hebt. En zet je dat vaak nog in je bio ook. Een vreemde manier om jezelf te profileren, laat staan om jezelf in een discussie te plaatsen. Atheïsme is namelijk een fabrieksinstelling, niets meer dan dat. Eén van de eerste dingen die je doet als je hier aankomt, naast instinctief naar zuurstof happen en om de warmte van je moeder schreeuwen, is niet geloven in iets waar geen greintje bewijs voor is. Is dat het vermelden überhaupt waard? Is ‘ik ben van vlees en bloed’ dan ook zinvol als karakterduiding? Of ‘Ik mag graag zuurstof omzetten om in leven te blijven’? ‘God, want ben ik vandaag koolstof-gebaseerd’?
In de reacties op het voorgaande artikel werd agnosticisme met D66 vergeleken. Geen keuzes willen maken en laf in het midden gaan zitten. In die zin is atheïsme niet veel beter. Terwijl de gelovige op gevoel, geloof en een verminderd vermogen weloverwogen keuzes te maken voor de Almachtige en het hogere bewustzijn kiest, blijft de atheïst als aan de grond genageld schreeuwen dat religie dom en achterhaald is, en zonder een zelfgekozen weg in te slaan die eigen overtuiging baseren op het ongelijk van de ander. Knap hoor. Moedermelk, anyone?
In een discussie tussen een theïst en een atheïst heeft de gelovige dientengevolge haast per definitie de bovenhand. Tegen iedere vezel ratio en logica in en op basis van een weloverwogen statistische benadering met betrekking tot achtergrond, leefomgeving, huidskleur, tijdsgeest en een willekeur aan andere demografische gegevens opteren voor één van de grotere monotheïsmen die deze wereld rijk is en daar tot het einde der geprofeteerde tijden de voorzichzelfdenkenden mee pesten – respectabel van de theïst. Naïef, kortzichtig en getuigend van een schrijnend gebrek aan zelfredzaamheid, maar respectabel. Alles wat er in de wereld gebeurt afschuiven op het alwetende Eye in the Sky is immers kiezen voor de perfecte manier om alle verantwoordelijkheid af te schuiven – maar het is in ieder geval een keuze.
“Nietes” is geen argument
Een keuze die atheïsme niet maakt. Waardoor het haar eigen bestaansrecht schaadt. “Nietes” is geen argument. Omdat er geen universele waarheid is, hebben geen van beide kampen deze in pacht – al menen ze dat monopolie beiden doorgaans wel degelijk te hebben. De bijbel/koran/thora zegt dit, versus Dawkins/Hitchens/Russell zegt dat. Al is de op wetenschap gefundeerde zaak van Dawkins c.s. nog zo sterk, feit blijft dat leven volgens een sprookjesboek je eigen zaak is, zolang dit achter je eigen voordeur gebeurt en je gegronde vertrouwen in de wetenschap niet iets is om anderen mee te bestrijden. Een verdere discussie lijkt zinloos. Alsof je ruzie maakt om elkaars favoriete kleur.
Het blijft echter niet bij een zinloos en onschadelijk gebed zonder eind. Theïsme, in al haar root of evilness, hindert individueel denken, beperkt technologische vooruitgang en is de bijl aan de stam van de evolutie in de breedste zin van het woord. De grote monotheïsmen discrimineren daar niet in. De Islam-doctrine is naast alle respectabele gewoontes en praktijken binnenshuis funest voor een vreedzame samenleving daarbuiten – tenzij alle andere geloven ophouden met bestaan en de vrouw uit het straatbeeld wenst te verdwijnen. Het Jodendom heeft bewonderenswaardige gebruiken binnen haar eigen kring, maar melkt zoals gepersonifieerd door de staat Israël het subjectief grootste leed van de 20e eeuw door op lokaal niveau iedere goj die toch feitelijk meer aanspraak maakt op dat stukje grond het leven genadeloos zuur te maken in een uitzichtloos conflict dat ons zeer waarschijnlijk allen zal overleven. En het Christendom?
Brandende braamstruik
Afgelopen kerst had de Paus in al zijn roomsheid het ongegeneerde lef God om een einde aan de onderdrukking te vragen. Dat is toch hetzelfde als had Adolf gezegd, “Man man, moet dat nou, met al dat gas?” Hier heb je de leider van een instituut dat eeuwen lang onder vlag van zieke uitbreidingsdrang plundert, rooft en moordt op mondiale schaal, zich anno nu nog altijd schuldig maakt aan massaal kindermisbruik, en zo recent als diezelfde kerstmaand haar verbod op gebruik van het condoom uitsprak, terwijl half Afrika sterft aan aids en die arme schapen van Unicef en de WHO daar met drie vliegende dokters en een doos farmaceutisch testmateriaal tegenop moeten boksen. En zich vervolgens doodleuk aan zijn eigen fabuleuze opperwezen richt met de woorden ”Verbreek de staf van de onderdrukkers, laat de profetie uitkomen dat aan de vrede geen einde zal zijn.” Om dergelijke schrijnende hypocrisie wil je toch die brandende braamstruik met uitschrijfbrief en al door het glas-in-lood van de dichtstbijzijnde kerk jagen?
Op dat moment moet je dus toch een lijn trekken, toch een kamp kiezen en voor jezelf besluiten wat in eeuwenoude casu dan wel je wereldbeeld is. Theïsme is geen optie, want weliswaar onschadelijke onzin binnenshuis, maar grote bakken doffe en oneindig laakbare ellende buitenshuis. Atheïsme ook niet, want het is een stroming zonder duiding. En stromingen zonder duiding moeten we niet willen met z’n allen. Discussies over de kleuren rood en blauw leiden standaard tot eerdergenoemde stokpaardjes. ‘God bestaat want ik geloof’ versus ‘God bestaat niet want ik zie ‘m nergens’. De definitie van atheïst die ik daarbij hanteer, nogmaals, is die van goddeloze schreeuwer tegen de bezielende gelovige die mogelijk niets anders aan zijn of haar geloof heeft dan zich bij het aansteken van een kaarsje en het opzeggen van het gebed gesterkt voelen in de ontwikkelingen in het persoonlijke bestaan. Waar ik daarbij wel te gemakkelijk voorbij ging aan het feit dat een verbaal en cognitief gewapende atheïst daarentegen – dat is, een belezen ongelovige die beide zijden van de medaille bekeken heeft en op basis van meer dan één essay van Hitchens het woord van God wenst te weerleggen – diverse stappen zet om de discussie richting een goed einde te brengen. Een einde waar religie niet bespot en verdreven wordt, maar simpelweg teruggedrongen naar de plaats waar het anno nu hoort – achter de voordeur dus. Mijn punt hier is echter dat die persoon dan niet langer een atheïst is.
Nonchalant de lucht in wandelen
Iedere stroming hoort met een geschikte naam te komen – een stukje duiding. Nadenkend over de eigen positie en de liefde voor de betrouwbaarheid van simpele wiskunde rolde daar matheism uit. Matheism is ‘the belief that the great mysteries of the universe are reducable to a logical, scientific explanation, that mathematics (both real and theoretical) are as complex, magical and beautiful as any flower or sunrise could be, and that reality is ruled by probability’. Een goede definitie, die de lading perfect dekt. Matheïsme, in goed Nederlands, is een hokje waar ondergetekende best ingestopt wil worden. Ik heb wel eens een gelovige horen zeggen dat het ‘wel erg makkelijk is om de bijbel te bespotten’. Maar dat zou het niet moeten zijn toch? Een algebraboek beschimpen lukt je niet. Wiskunde en aanverwante wetenschappen, waaronder de biologie van Darwin en de natuurkunde van Newton, laten zich namelijk niet zo gemakkelijk opzij zetten. Hoe groot je je driehoek ook tekent, de lengte van de lange zijde blijft altijd de wortel van de opgetelde kwadraten van de kortere zijden, de evolutieleer (‘Mount Probable’ versus zeven-en-veertig stappen overslaan in het ontstaan van vrijwel alles volgens godsdiensten) is in al haar detail mooier en waarschijnlijker dan alle al dan niet zwevende alternatieven, en zwaartekracht is niet aan enige vrije interpretatie onderhevig (‘Zullen we het vandaag eens helemaal anders doen en nonchalant de lucht in wandelen?’).
De woordkeuze voor ‘the belief’ in bovenstaande definitie zou ik daarom wel graag vertaald zien als ‘de wetenschap in (het feit dat)’; want waar wetenschap op het niveau van wiskunde, natuurkunde en biologie – en daarmee expliciet niet op het niveau van sociale wetenschappen als economie (financiële crisis, anyone?), filosofie (stating the obvious) en psychologie (Freud, ziek) – met statistisch nagenoeg onweerlegbare waarschijnlijkheid grenst aan waterdichtheid is geloven immers niets meer dan vertrouwen leggen in een overtuiging waar geen greintje bewijs voor is. Matheïsme is geen geloof, maar een wetenschap. Waarneembaar. Falsifieerbaar. Repliceerbaar. En dus wel zo prettig.
Rob Nijman is matheïst.
