Om mensensmokkelaars een hak te zetten meent Eurocommissaris Frans Timmermans dat vluchtelingen die recht hebben op asiel op grotere schaal geïdentificeerd dienen te worden in de regio: “Die haal je op een legale manier naar Europa toe.”
Ik vraag me af hoe Timmermans zich dat voorstelt. Als je bijvoorbeeld in Turkije of Libanon een EU-loket opent, dan maak je het veel Syriërs die nu genoegen nemen met een verblijf in de regio wel heel gemakkelijk om alsnog voor Europa te kiezen. Dan zal blijken dat veel meer mensen in aanmerking komen voor asiel in Europa dan Europa aankan. Wanneer Europa als gevolg daarvan destabiliseert, dan blijven de gevolgen niet Europa alleen beperkt: een instabiel Europa zou wel eens consequenties kunnen hebben voor de wereldvrede.
Toelaten of tegenhouden; discussies te over. Wat opvalt is dat bij voorstanders van toelaten steeds het argument meespeelt dat de migrantenstroom ‘toch niet te stoppen is’. Maar de discussie zou vooral moeten gaan over hoe je het wél zou kunnen oplossen.
De vraag is namelijk: of en zo ja hoe kunnen we met goed fatsoen de vluchtelingenstroom richting EU tegenhouden?
Het vluchtelingenverdrag van Genève kent momenteel enkel vluchtelingenstatussen verleend door natiestaten. Het is evenwel onwaarschijnlijk dat landen als Libanon en Turkije aan alle gevluchte Syriërs asiel verlenen. Zulke juridische verplichtingen zullen ze niet willen aangaan. Dat hoeft ook niet, als het voortaan de UNHCR is die in eerste instantie een soort basisvluchtelingenstatus verleent; dus geen EU-loket, zoals Timmermans voorstelt, maar een UNHCR-loket.
Wie een UNHCR-basisvluchtelingenstatus aanvraagt is in principe al in veiligheid. Naast asiel is de UNCHR in de gelegenheid opvang te bieden omdat zij immers vluchtelingenkampen beheert. Alle vluchtelingenkampen van UNHCR samen vormen een wereldwijd netwerk waar mensen voor hun veiligheid terecht kunnen.
Om nu asiel in een EU-land te krijgen is een basisvluchtelingenstatus van de UNHCR een noodzakelijke, maar geen voldoende, voorwaarde. Zonder UNHCR-basisvluchtelingenstatus voet aan wal zetten in Europa om een asielstatus te verwerven heeft dus geen zin. Je wordt dan terugverwezen naar de regio om allereerst die basisstatus te verwerven. Maar ook het bezit van die UNHCR-basisstatus is nog geen garantie voor een asielstatus in een EU-land. De aanvrager is immers al in veiligheid, dus de noodzaak van asiel is niet urgent.
EU-landen kunnen zo weer hun asielbeleid bepalen. Binnenlandse afwegingen mogen daarbij een rol spelen. Nederland kan zich bijvoorbeeld beperken tot specifieke, bijzonder kwetsbare groepen, waarvan kan worden verwacht dat ze hier goed kunnen aarden.
Vanwege het belang van UNHCR-vluchtelingenkampen in de regio, dient er ook energie te worden gestoken in hoe die kampen verder kunnen worden verbeterd. Daarvoor is een concept van een UNHCR-vluchtelingenkamp als een soort tijdelijke stad waar zaken als woonruimte, sanitair, voedsel, water, medische zorg, onderwijs en zelfs vertier sober maar ordentelijk, en dus humaan geregeld zijn. Ook internet is in zo’n stad onontbeerlijk. Zet bij de diverse taken vooral kennis en vaardigheden van de bewoners in.
De kosten van zo’n stad komen overigens zoveel mogelijk ten laste van de internationale gemeenschap. Dit om draagvlak van gastlanden in de regio te behouden.
Bovenstaande schets van een wereldwijd asielsysteem is sober maar humaan. Dat is terecht want asielverlening is een noodvoorziening en geen welvaartsverzekering.
Voor veel goedwillende mensen zal het bij lange na niet genoeg zijn. Aan hen zou ik willen meegeven: juist omdat het sober is, is het haalbaar.
Liever vertrouwen op wat haalbaar is dan hopen op wat altijd een droom zal blijven.
