Toen ik vanmorgen de laatste restjes slaap uit mijn ogen wreef, zag ik een retweet van Lamyae Aharouay (BNR/NRC) voorbij komen. Aanleiding was een stuk van Sheila Sitalsing over klassenstrijd, in reactie op het onderzoek van de Onderwijsinspectie De Staat van het Onderwijs.
Uitkomst: een aantoonbare ongelijkheid bij het schooladvies tussen allochtone en autochtone kinderen en naar nu blijkt ook tussen kinderen van hoogopgeleide en laagopgeleide ouders.
“Mees en Dylano zitten op dezelfde basisschool, ze zijn allebei even goed in leren en net zo slim. Toch gaat Mees straks havo doen op de middelbare school en Dylano gaat naar het vmbo. Reden: Mees heeft een arts als vader, Dylano’s vader is vuilnisman. (dit is een fictief voorbeeld)”
Ergo: komen je ouders uit Turkije, Marokko of van de Paaseilanden en/of zijn ze lager opgeleid, dan ben je het haasje als kind zijnde en krijg je een lager schooladvies.
Lamyae haalt zonder verdere context het voorbeeld van haar zussen aan en het moge duidelijk zijn dat Lamyae hun vbo-mavo advies wijdt aan het feit dat de dames van Marokkaanse afkomst zijn. Niet of hun Cito-uitslag wellicht onder de maat was. Niets over het eventuele gekwebbel tijdens de lessen. Ook niets over het niveau van hun prestaties gedurende het laatste basisschooljaar. Nope, blame it zonder meer on the afkomst.
Mijn moeder is lerares en roomblank. Ze werkt notabene (nog steeds) op de basisschool waar ik mavo-advies kreeg. Ondanks een Cito-uitslag die een havo-advies suggereerde. Vervolgens deed ik zo’n beetje de route als Lamyae en haar zussen: mavo, havo, hbo, universiteit.
Toen ik voor een grote verzekeraar ging werken, slaagde ik voor de assessments, specifiek de analytisch denkvermogen tests, met de hoogst haalbare score. Vorig jaar deed ik op uitnodiging de eerste Mensa-test, waar ik glorieus voor slaagde.
Niets mis dus met mijn IQ. En hoewel ik volgens het onderzoek uit een nest kom waar ik minstens havo-advies had moeten krijgen, kreeg ik dat niet en werd mijn schoolroute een lange, moeizame route. Mijn vriendin, scharlaken rood haar maar verder doorschijnend wit had een Cito-uitslag waarop niet eens v(m)bo geadviseerd kon worden. Haar vader was docent wiskunde op een ROC. Ze maakte de middelbare school niet af. Inmiddels heeft ze twee titels en is ze promovendus in het Erasmus MC.
De route die een kind van de basisschool tot aan afstuderen of baan vinden aflegt heeft niet altijd zonder meer te maken met het nest waar je uit komt of wat je afkomst is. Maar des te meer met 1.001 andere aspecten; de praktijk blijkt vaak weerbarstiger dan de glorieuze theoretische kansenkaart.
De racisme- of afkomstkaart is al te snel getrokken namelijk. Want ik zou niet weten welke kaart ik zou moeten trekken voor mijn grillige studieloopbaan, evenals mijn vriendin dat niet kan. En waar de gezusters Aharouay dat zonder enig ‘bewijs’ of context bij hun vbo-mavo advies ook niet kunnen doen.
Waar Lamyae haar conclusies nog met een bepaalde gelatenheid brengt, is Nadia vooral boos. Onlangs gaf ze al aan uit elkaar te gaan, de relatie te verbreken. Met Nederland that is.
“Ik ken geen bevolkingsgroep in Nederland die zo vaak met vernedering heeft te maken dan Marokkanen. Met je ‘eeuwige trots’.”
Juist door die eeuwige trots kun je je laten beledigen. Maar dit terzijde. En hoewel een volgende tweet over slachtofferschap boos wordt weggewuifd, is haar klaagzang vooral een loflied op het slachtofferschap.
De vernedering ligt niet in het feit dat die gevoed wordt door onwelgevallige feiten, zoals het feit dat jongens met een Marokkaanse afkomst het beduidend slechter doen in het onderwijs dan de dames of hun Hollandsche witte mannelijke collega’s. Nee, de vernedering is dat alle ‘schuld’ ligt bij de ander die deze feiten benoemt. Dat is een omgekeerde manier van denken. Zo betrek ik namelijk ook niet continu elke aanklacht op de vermaledijde white privilege cultuur op mijzelf. En als ik ergens in faal, en dat doe ik regelmatig en met verve, dan steek ik altijd eerst de hand in eigen boezem.
Juist van succesvolle, slimme vrouwen als Lamyae en Nadia had ik wat meer persoonlijke reflectie en relativeringsvermogen verwacht. Had ik verwacht dat ze niet continu elke tegenslag zouden linken aan de afkomst van henzelf en hun naasten. Maar ik ben wel vaker naïef waar het vrouwen betreft, om het even waar hun roots liggen, of wat hun IQ is.
Overigens werd ik gisteravond blij verrast door een nieuwe volger op Twitter: Lamia. Mijn oude klasgenoot van de havo. Ze is nu redacteur bij Pauw en maakte ooit met Maxim het geweldige Tante in Marokko. Ze is net als Lamyae en Nadia succesvol bij toonaangevende Hollandse media als NRC, Volkskrant en de NPO. Een baan waarop ik als roomblanke atheïstische man overigens minder kans maak vanwege de diversiteitsquota die gelden. Maar hee, kniesoor die daarover de afkomstkaart trekt.
Als ik het me goed herinner heb ik op de mavo met Lamia’s broer in de klas gezeten. We zaten beiden niet op de mavo omdat we niet wat beter konden leren. Wel omdat we twee klootzakkies waren. Lastige pubers. We konden het prima vinden, ik ben benieuwd wat er van hem is geworden.
