Dit artikel hoort bij de reeks ‘Cultuur en Politiek’, gefinancierd door crowdfunding. Draag vandaag nog bij aan deze interessante reeks artikelen via crowdfundplatform VoordeKunst!
Recent besprak Trouw in zijn recensies mijn boek De Democratie en haar Media. U zou denken: dit is een uitstekende gelegenheid om in debat te gaan met ‘andersdenkenden’. Nederland is immers een pluriform land met bijbehorende liberale debatcultuur. Althans, dat horen wij voortdurend. Zeker in de mainstream media.
Wie een systeemfout aankaart, komt in conflict met degenen die hun brood halen uit het doormodderen van dat betreffende systeem. Dit zien we voortdurend terug: een recent voorbeeld is het lot van James Damore. Bij mijn promotie op de samenhang van democratie en media stelde ik daarom de vraag: hoeveel ruimte bieden media, in Nederland maar ook internationaal, voor het voeren van maatschappelijk debat over mediakritiek?
Die ruimte blijkt beperkt: toen ik in een vervolgstuk Damore aandroeg als paragdigmatisch voorbeeld, wees Trouw redactielid Leo Hoogerwerf deze polemiek af. Kennelijk “niet prikkelend” genoeg. Of bedoelt hij dat we het publiek dat media consumeert niet te veel met het onderwerp moeten prikkelen?
In De democratie en haar media behandel ik verschillende dystopieën. Één daarvan is een wereld die is overgenomen door een techgigant die bepaalt welke opvattingen zijn toegestaan. Science-fiction? De ophef rondom de Amerikaanse softwareprogrammeur James Damore toont aan hoe pijnlijk realistisch deze visie is. Damore publiceerde als medewerker van Google een memo waarin hij vraagtekens zet bij het progressieve diversiteitsbeleid van Google. Dat was tegen het zere been van het management: Damore is ontslagen. Zijn opvattingen deugden niet. De inhoudelijke discussie of hij wel of niet gelijk had, ging men niet aan.
In de WSJ doet Damore een boekje open over de cultuur bij Google. Hij noemt deze “een cult”, met eigen helden en heiligen. Men gelooft met religieuze overtuiging in het motto “don’t be evil”. Het resultaat is een echokamer waarin slechts één geluid de kans krijgt om te weerklinken. Iedereen die een standpunt inneemt dat niet binnen het geluid past kan vertrekken. Jaarlijks solliciteren meer dan 2.5 miljoen mensen bij Google, dus iedereen is vervangbaar.
Natuurlijk hebben bedrijven het recht om zelf te bepalen wie ze als werknemers aannemen. Maar het naïeve beeld dat wij hebben over Google en haar “don’t be evil” motto moet worden bijgesteld. Het gevaarlijke is dat bedrijven als Google dikwijls de middelen hebben om de instituties te omzeilen die wij noodzakelijk achten voor het waarborgen van de Öffentlichkeit, oftewel de Public Sphere: het voorportaal van representatieve politiek waar burgers hun meningen uitwisselen. In een deliberatieve democratie is het van belang dat burgers met elkaar in debat kunnen. De waarheid kan men vinden door elkaars standpunten te doorgronden, ook als deze extreem lijken. Sokrates vond men ook extreem: die kreeg de gifbeker. Vandaag kunnen onwelgevallige meningen via algoritmen worden buitengesloten.
Iedereen die een standpunt inneemt dat door de Amerikaanse techgiganten als “extreem” wordt beschouwd kan worden uitgesloten. Google-dochter Youtube heeft onlangs de aanval ingezet op populaire conservatieve Youtubers als Jordan B. Peterson en Lauren Southern. Zonder opgave van reden zijn hun kanalen gesloten of “gedemonitized”, wat betekent dat zij geen advertentie-inkomsten meer kunnen genereren.
Het financieel treffen van mensen met conservatieve opinies is niet iets dat alleen Google doet. In Nederland werden adverteerders van Geenstijl en Dumpert door boze social justice warriors gebeld na ophef over seksisme. Wie zegt dat ik als auteur van artikelen die controversiële thema’s als seksisme bespreken geen gevaar loop op uitsluiting? Onlangs begon ik hierom een crowdfunding. Met succes!
Dit succes bewijst dat er wel degelijk behoefte is aan een debat waarin verschillende geluiden klinken. Sowieso vraag ik me af of krantenredacties er wel op zitten te wachten dat schrijvers via crowdfunding hun redacties en interventies weten te omzeilen. Het kan veel verklaren. Maar ook los van crowdfunding roep ik iedereen op om het vrije woord te blijven ondersteunen. Om te waarborgen dat Google onze democratie in de toekomst niet domineert.
