Begin deze maand publiceerde ik de prognose dat 2018 het jaar van de cryptocurrencies wordt. De onderliggende gedachte behelst de overdracht van soevereiniteit: technologieën als blockchain vervullen functies die vertrouwen en controle waarborgen. Deze functies liggen tot dusver bij instituties die aanwijsbare gemeenschappen vertegenwoordigen, zoals overheden, banken en natiestaten. Nu worden deze functies geanonimiseerd en gedecentraliseerd: cyberspace biedt techniek die het mogelijk maakt om betaalverkeer aan te gaan met mensen die je niet kent en niet hoeft te vertrouwen, om toch betrouwbare transacties met hen te kunnen verrichten. Blockchain haalt de middle man er tussenuit en maakt digitale valuta peer to peer (vergelijkbaar met Pirate Bay).
Tot dusver zijn de meeste artikelen over cryptocurrency in drie groepen te vatten. Ofwel het is een speeltje van een groep hyperactieve speculanten, ofwel het is perfect voor de privacy en gaat het fiatgeld verstoten, ofwel het is een piramidespel. Ik bracht in dat de maatschappelijk-globale gang van zaken aanstuurt op de verdere digitalisering van valutamarkten, wat te maken heeft met een nieuw en gedigitaliseerd vormgeven van soevereiniteit. Niettemin sprak Ewoud Jansen dit tegen, zij het op basis van een ander argument.
“De snelheid valt vies tegen. Op piektijden kan het uren duren voor een verificatie is voltooid. En een volledige mondiale overgang op bitcoin is uitgesloten. De capaciteit van de blockchain is nu ongeveer zeven transacties per seconde.”
In 1997 hoorden we dat internet niets zou worden omdat het inbellen te lang duurde. Er zijn intussen projecten als wavesplatform.com die honderden transacties per seconde aankunnen: de snelheid hebben ze dan nog begrensd omdat meer momenteel onnodig is. Het ligt voor de hand dat Bitcoin en andere cryptovaluta’s op deze technieken zullen aanhaken. Neo is bijvoorbeeld ontworpen om veel transacties aan te kunnen terwijl Cardano, EOS and Ardor werken aan ‘side chains’ om de snelheid te vergroten. Er zijn derde generatie crypto in ontwikkeling die meer transacties per seconde aankunnen dan Visa op dit moment.
Deze tegenwerping kunnen we kortom scharen onder de visionairen die destijds voorspelden dat het internet niets zou worden. “Nicholas Negroponte, director of the MIT Media Lab, predicts that we’ll soon buy books and newspapers straight over the Internet. Uh, sure.” Aldus Newsweek in 1995. De komst van de kodakcoin biedt de mooie vergelijking tussen analoge en digitale camera’s. Analoge camera’s zijn ook niet onmiddellijk vervangen. Ongetwijfeld zullen gebruikers in het begin de lage resolutie hebben aangevoerd (toen hadden camera’s nog 1.3 megapixel) als reden dat de digitale versie nooit de analoge zouden vervangen. Vandaag zijn er telefooncamera’s met meer dan 20 megapixels.
”Natuurlijk kunnen er nog verbeteringen komen maar het is een illusie te denken dat bitcoin ook maar een beetje in de buurt kan komen van de capaciteit van banken en het betalingsgemak van je bank app en (contactloze) pinpas.”
Met de start van Bitcoin moesten gebruikers zelf handmatig transactiekosten berekenen: in de meeste wallets gaat dit nu automatisch. Toen een gebruiker twee maanden geleden wat geld(litecoin) naar zijn broer in Shanghai overmaakte, was het geld er met een minuut en kostte de transactie 14 cent.
Een munteenheid is maar zo sterk als het vertrouwen van de gebruikers. Precies hierom was mijn kernargument dat het aanzwellende wantrouwen tegen instituties de interesse in cryptocurrencies vergroot. Jansen wijst mijn prognose af maar voert zelf al snel dit argument van het wantrouwen aan. Qua cryptocurrency blijken zelfs socialisten en libertariërs bereid tot samenwerking: de ene stroming wantrouwt het bankwezen en de andere de overheid.
Zoals de ontwikkeling in Nederland nu loopt, is het denkbaar dat met een jaar of tien contant geld zal zijn verdwenen. Dit zal worden uitgerold met taalgebruik over veiligheid en transparantie − een discours waarmee nu een generatie opgroeit die het doodnormaal vindt dat de staat en gevestigde instituties ons aan het handje nemen. God forbid dat er in een kapperszaak, café of shoarmatent zwart geld omgaat. Er wordt bij de middenstand geschraapt terwijl voor multinationals de dividendbelasting wordt geschrapt. Wie zich tegen de zojuist geschetste ontwikkelingen uitspreekt, wordt in kranten en andere aan-kartels-gerelateerde media geframed als ‘complotdenker’, ‘nazi’ of ‘marxist’. Vlak de maatschappelijke weerstand hiertegen niet uit: cryptocurrencies stellen mensen in staat om hun geld helemaal zelf te beheren − zeker wanneer je een anonieme coin hebt kan de overheid niets. Dit zal impact hebben op belastingsystemen.
Jansen schreef dat de economische ellende in het interbellum juist zou zijn veroorzaakt door de goudstandaard: daarbij negeerde hij echter de specifieke omstandigheden van het Verdrag van Versailles en de Duitse herstelbetalingen. De VS investeerde in Duitsland, Duitsland betaalde herstelbetalingen aan België, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk: zij betaalden weer hun oorlogsschulden aan de VS. Toen één land onderuit ging, liep de keten vast. De Fransen kwamen het toen zelf halen in Duitsland en de regering drukte geld bij om stakende arbeiders te betalen, wat hyperinflatie in de hand werkte. Een gouden standaard dient daarentegen juist om hyperinflatie te voorkomen.
Met het naderhand gesloten akkoord van Bretton Woods was de dollar een claim op goud. Bitcoin is deelbaar tot 8 nullen achter de komma (een Satoshi) − dat wordt eventueel nog fijnmaziger. Dit, plus de relatief eenvoudigere vervoerbaarheid zijn al voordelen boven goud. Zo worden Ethereum (ETH) en Ripple steeds serieuzer genomen, waarbij vooral ETH er goed uitziet gezien de meeste ICO (initial coin offering) en nieuwe alt-coins zich baseren op de broncode van ofwel Bitcoin of ETH. Het leidt tot de situatie dat men niet meer hedged met fiat of goud, maar slechts wisselt van crypto. Nu is goud anders dan Bitcoin toepasbaar in sierraden en machines, maar ook daarin is goud niet onvervangbaar. De dynamiek van elk waardesubstituut is niet anders dan een kwestie van koersen en collectief vertrouwen.
Sowieso spitst Jansen zijn verhaal toe op Bitcoin, terwijl Bitcoin inmiddels meer gaat om het opslaan van en speculeren op waarde dan om het gebruik als betaalmiddel in transactieverkeer. Je koopt er grote dingen mee en niet bijvoorbeeld een cola op terras. Zoals gezegd is Bitcoin niet anders dan elke munteenheid: het ontleent zijn waarde aan het feit dat mensen vertrouwen stellen in de bereidheid van anderen om het aan te nemen. Dat vertrouwen is weer gebaseerd op de hoeveelheid mensen die er in participeren en het totale budget dat er in omgaat. Gezien de exponentiële stijging van zowel de hoeveelheid die er in omgaat als van de vraag naar accounts om cryptocurrencies mee te beheren, is het juist aannemelijk dat cryptocurrencies doorzetten en steeds meer een mainstream fenomeen worden.
Dat laatste punt biedt tevens antwoord op de huivering voor witwassen en criminele activiteiten. Bitcoin heeft pseudonimiteit, wat anders is dan anonimiteit. Mensen maken accounts om in cryptocurrencies te handelen − bij grote uitwisselingen verifiëren gebruikers daarbij hun identiteit. Voor wie echt serieuze bedragen wil wegsluizen is de investeringscapaciteit op dit moment te beperkt − zeker in vergelijking met de wijzen waarop dollars weg te sluizen zijn, die voor ondoorzichtige transacties nog veel meer worden gebruikt.
Dit alles meegewogen is het relaas van Jansen een verhaal over tekortkomingen van specifiek Bitcoin. Een groot deel van die kritieken is inmiddels achterhaald en sowieso was mijn punt dat cryptocurrencies perfect inspelen op de maatschappelijk-globale gang van zaken, die aanstuurt op de verdere digitalisering van valutamarkten. Hij had kunnen weten dat er vele andere cryptocurrencies zijn die gedifferentieerde en verbeterde technieken uitproberen. Het gaat nu hard: de competitie op het gebied van geld sluit naadloos aan bij een verlangen naar decentralisatie van monetaire autoriteit en bij de wens om onafhankelijk te zijn van toenemend gewantrouwde instituties.
