Bij het waterschap Hollands Noorderkwartier – Noord-Holland boven het Noordzeekanaal – worden deze avond veel journalisten verwacht. Er zijn maar liefst acht gereserveerde stoelen, maar de opkomst valt tegen: er zijn slechts twee journalisten van de partij. Het blijkt een belangrijke avond voor het waterschap: er wordt besloten over een groot dijkverzwaringsproject. De dijkgraaf – een soort waterschapsburgemeester – benadrukt het aan het begin van de avond: dit wordt een hele bijzondere vergadering. Dat klopt, want we leren dat het aanleggen van dijken zo goed als onmogelijk is.
Er zijn aanwijzingen dat de emoties hoog kunnen oplopen. De dijkgraaf spreekt het publiek vermanend toe: ze mogen geen geluid maken en geen instemming of afkeuring laten blijken. Het algemeen bestuur zal vandaag beslissen over de verzwaring van de dijken tussen Hoorn en Durgerdam, ook wel de Markermeerdijken genoemd. Er zijn heel veel insprekers gekomen om hun zegje te doen. De dijkgraaf waarschuwt ze alvast: het inspreken mag niet gaan over personen maar alleen over organisaties. De leden van het algemeen bestuur mogen eventueel vragen stellen. Er zijn maximale spreektijden.
Er zijn zeker acht insprekers. Ze zijn van clubs als de Stichting Zuiderzeedijk, de Stichting Behoud Waterland en een burgercollectief. Ze willen allemaal dat het plan niet doorgaat en hopen op aanpassingen. Ze vertellen bijna allemaal hetzelfde: deze dijk is heel karakteristiek en is een provinciaal monument. Heel uniek en historisch allemaal. Ergens wordt straks ‘de karakteristieke smalle kruin verbreed’. Dat kan niet de bedoeling zijn, aldus een inspreekster. Veertig procent van de dijk zal worden beschadigd en een kwart wordt afgegraven.
Een inspreekster weet dat het waterschap de bewoners inmiddels maar lastig vindt. Dat is volgens haar een misverstand: ‘wij zijn kritisch’. Een ander weet dat ze bekend staat als ‘oproerkraaier’. De bewoners willen dat andere mogelijkheden worden bekeken. De alternatieven zijn onvoldoende onderzocht. Er moeten daarom meer experts en deskundigen worden ingeschakeld. De Deltacommissaris heeft het allemaal al eens anders beoordeeld dan het waterschap. Ook andere experts hebben volgens de insprekers andere meningen. Er zijn ook bureaucratische redenen om het plan te wijzigen.
Bovendien was de participatie volgens de insprekers niet goed geregeld. Er was ‘een unieke gelegenheid om met de bewoners te spreken’ en dat is niet of nauwelijks gebeurd. Een van de insprekers sprak slechts één keer met een bestuurder en dat was ook nog eens toevallig. Het waterschap zegt participatief te willen werken maar in de praktijk gebeurt dat niet, horen we. De bewoners kregen alleen informatie over de voorkeursvariant en naar hun argumenten voor alternatieve opties werd niet geluisterd. Een inspreker suggereert naar de Raad van State te stappen.
Zo gaat het een uur lang door. We leren dat de plannen tussentijds wel zijn aangepast in Durgerdam en Uitdam. De insprekers denken daarom iets te kunnen bereiken op nog een andere plek, maar toch ondergraven juist deze voorbeelden hun punt. Het waterschap wil kennelijk wel naar bewoners luisteren en de plannen waren blijkbaar helemaal niet in beton gegoten, hoe hard de insprekers dat ook roepen. De dagelijks bestuurder vertelt dat er aanpassingen zijn gedaan maar dat dat niet overal is gelukt. Ondertussen voldoet de dijk niet aan de normen en duurt het hele traject al twaalf jaar. De dijk beschermt 1.2 miljoen mensen tegen het water van het IJsselmeer. Als het misgaat kost dat tientallen miljarden.
Als de insprekers eindelijk klaar zijn geven de partijen in het algemeen bestuur hun visie. Er volgt een herhaling van zetten: het participatieproces is niet helemaal goed gegaan al zijn er ook genoeg burgers die wel tevreden zijn met het uiteindelijke plan. Een bestuurslid formuleert vrij snel een nieuw uitgangspunt: het maatschappelijk belang gaat voor het individuele belang. Een bestuurder weet te melden dat het plan in Uitdam is aangepast maar dat dat 10 miljoen extra kostte voor in totaal 33 huizen. Een ander weet dat elke maand uitstel weer anderhalf miljoen extra kost.
Een paar bestuursleden willen nog eens drie maanden uitstel om te kijken of er iets aan het draagvlak kan worden gedaan. Dat gebeurt niet meer: het plan haalt deze avond een meerderheid. Na twaalf jaar is men wel uitgepraat over de Markermeerdijken.
Het is van tweeën een: of er was jarenlang extra gevaar door de alsmaar uitgestelde dijkversterking, of de norm zegt niets over reëel gevaar. De vraag blijft wie bereid is bij een dijkdoorbraak uit te leggen dat er uitstel nodig was omdat bewoners zich druk maakten over zaken als ‘de karakteristieke smalle kruin’ van hun dijk. Als men op deze manier dijken aanlegt, is iedereen in Nederland binnen de kortste keren verzopen.
Chris Aalberts doet tot aan de verkiezingen van maart verslag van de politiek van de waterschappen. Onder de titel #Waterlanders onderzoekt hij wat er bij deze verkiezingen te kiezen valt. Lees hier de hele serie.
