Zomaar een persbericht van RTV Rijnmond. De nieuwe serie ‘De Stand Van Ons Water’ gaat over water, vertelt de regionale zender enthousiast. Er verandert van alles: er is vaker droogte en vaker wateroverlast. RTV Rijnmond wil daarom weten hoe we droge voeten kunnen houden. Gelukkig zijn er waterschappen: ‘zij spelen een cruciale rol in het waterbeheer’, weet RTV Rijnmond. Het persbericht begint meteen allerlei nuttige functies van waterschappen op te sommen.
Zaterdag vond de eerste uitzending van deze serie plaats. We horen over hoosbuien die voor overstromingen zorgen omdat het riool de enorme hoeveelheden water niet aankan. Er blijken allerlei oplossingen voor dit probleem te bestaan. Zo vertelt een ontwerper over een ‘slimme regenton’, zijn er ondergrondse waterbergingen aangelegd en blijken daken veel regenwater op te kunnen vangen. Water krijgt een plek in de stad en bij nieuwbouw wordt er al meteen bij het ontwerp rekening gehouden met de klimaatverandering.
Zo leren we dat waterbeheer ontzettend nuttig is. Dat is op zichzelf juist, maar het is toch een vreemde boodschap: normaliter is er ondanks al dat nuttige werk zo goed als nul publiciteit voor de waterschappen. Als waterbeheer zo belangrijk is, is de vraag waarom RTV Rijnmond ons die blijde boodschap jarenlang niet heeft willen brengen. De reden voor al dat plotselinge enthousiasme is al snel duidelijk: de twee waterschappen hebben de zender betaald om deze PR-serie uit te zenden. Waarom eigenlijk?
Bij waterschappen vinden ze het normaliter prima dat er geen publiciteit voor ze is want dat is alleen maar lastig. Maar nu er over een paar weken waterschapsverkiezingen zijn, is er een probleem: kiezers hebben geen enkel idee waar ze op moeten stemmen. Als straks uit de evaluatie van de verkiezingen blijkt dat kiezers in het stemhokje zomaar wat hebben aangekruist, tast dat de legitimiteit van de bestuurslaag aan en ontstaat er discussie over de noodzaak ervan. Dat willen waterschappen natuurlijk niet.
Media met een publieke taak – zoals RTV Rijnmond – zouden het tot hun verantwoordelijkheid kunnen rekenen de kiezer over alle bestuurslagen en alle verkiezingen te informeren. Dat de kiezer bepaalde verkiezingen niet kent of ze oninteressant vindt, maakt voor die publieke taak niet uit. Toch zijn er bij geen enkele omroep debatten tussen waterschapskandidaten te zien en nergens zijn er interviews met lijsttrekkers. Dat soort content zou immers geen clicks opleveren: er is geen enkele commerciële reden om iets aan de waterschapsverkiezingen te doen. Net zoals er normaal ook geen reden is over de waterschappen te schrijven. Publieke taak? Ach.
RTV Rijnmond maakt zo’n serie dus alleen als waterschappen er geld voor neerleggen. Nieuw is dit soort sponsoring natuurlijk niet, maar bij verslaggeving over openbaar bestuur is het toch zeldzaam. Openbaar bestuur is nog steeds het domein van de traditionele journalistiek en niet zonder reden. Om te bepalen of waterschappen nuttige dingen doen, heb je als maker een onafhankelijke blik nodig. Dat lukt niet als het waterschap je – al dan niet deels – betaalt. Bij RTV Rijnmond vinden ze nu dat het waterbeheer werkelijk fan-tas-tisch geregeld is. Tja.
RTV Rijnmond weet natuurlijk heus wel dat deze ‘sponsored content’ ongewenst is: het persbericht vermeldt de sponsoring door de twee waterschappen niet, in de uitzending komt het waterschap niet voor en gaat het slechts over ‘waterbeheer’ en de sponsoring wordt niet in de teksten op de website vermeld, alleen aan het einde van de uitzending. Zo missen zoveel mogelijk mensen dat ze naar PR voor het waterschap zitten te kijken en niet naar een onafhankelijk journalistiek product. De communicatieafdeling van RTV Rijnmond zwijgt in alle talen als je ze er een vraag over stelt.
Impopulaire politieke thema’s leveren nauwelijks publiek op en dus valt er voor media niets mee te verdienen. Publieke media zijn bovendien hun eigen doelstellingen uit het oog verloren. Zo kunnen dit soort thema’s pas aandacht krijgen als er een sponsor is gevonden, die vervolgens het liefst alleen in de marge wordt gepresenteerd, maar wel bepalend is voor wat er wel en niet over zo’n onderwerp wordt gezegd. Onafhankelijk journalistiek werk wordt zo maximaal ontmoedigd, want de onafhankelijke journalist met een minimaal budget moet nu concurreren met het ruime PR-budget van het waterschap.
Men zal pas vragen gaan stellen over dit soort berichtgeving als hoosbuien toch overstromingen blijken te veroorzaken, ondanks al die geruststellende woorden van de ‘journalisten’ van RTV Rijnmond. Maar dan is het veel te laat.
