Nog maar twee weken en dan zijn er waterschapsverkiezingen. Waar gaan die eigenlijk over? Er zijn allerlei politieke thema’s maar niemand kent ze. Moeten we medicijnresten uit het afvalwater zuiveren zodat ze niet in de grachten terecht komen? Hebben we bij sloten en kanalen natuurvriendelijke oevers nodig? Moet de waterstand omlaag als boeren dat willen? Het zijn voor direct betrokkenen bij het waterbeheer allemaal relevante vragen, maar bij het grote publiek spelen ze totaal niet. En dat is ook niet zo gemakkelijk te veranderen.
De waterschapsverkiezingen zijn gemakkelijk samen te vatten. Er doen allerlei politici aan mee die eigenlijk geen achterban hebben: geen enkele kandidaat heeft enige bekendheid, laat staan dat we weten welke standpunten die kandidaten hebben. De zetelverdeling komt tot stand op basis van veel toevallige beslissingen. Een waterschapspartij als Water Natuurlijk moet het bijvoorbeeld puur hebben van het feit dat de naam erg groen klinkt en dat de concurrentie dat niet doet. Wat Water Natuurlijk doet en of ze dat beter doet dan bijvoorbeeld de PvdA is voor niemand te zeggen.
De waterschapsverkiezingen zullen nooit gaan leven en eigenlijk weet iedereen dat wel. Media zullen deze verkiezingen om commerciële redenen nooit gaan verslaan, de thema’s zullen altijd te technisch zijn voor het grote publiek, niemand voelt passie of enthousiasme voor deze onderwerpen en de kandidaten zullen ook niet snel bekender worden. Ga maar op zoek naar iemand die wél enthousiast is over de waterschapsverkiezingen: die enthousiastelingen zijn niet te vinden, zelfs niet onder de waterschapsbestuurders zelf. De verkiezingen zijn niet meer dan een noodzakelijk kwaad.
De waarheid is dat niemand enig idee heeft hoe dit ooit kan veranderen. Nergens zien we voorstellen hoe van de waterschappen een levendige democratie gemaakt kan worden, hoe het enthousiasme voor deze verkiezingen zou kunnen toenemen en hoe deze verkiezingen een succes kunnen worden. Dat is raar, want vier jaar geleden was de situatie precies hetzelfde. Ook toen was niemand enthousiast. Iedereen wist dat er vier jaar later weer verkiezingen zouden zijn. Vervolgens gaf niemand blijk van enige urgentie om er wat aan te doen.
De waterschappen hebben bij de verkiezingen maar één oplossing: meer voorlichting. Zenders als RTV Rijnmond en AT5 zenden dezer dagen voorlichting uit over wat de waterschappen doen. Al die video’s zijn hetzelfde: ze gaan over hoe nuttig waterschappen zijn en welke taken ze hebben, maar niet over de vraag wat er te kiezen valt, laat staan over de vraag waarom die minimale verschillen relevant voor burgers zouden zijn. Voorlichting laat het probleem goed zien: er zijn simpelweg te weinig verschillende standpunten mogelijk. Waarom zou je dan kiezen?
Gelukkig voor de waterschappen is er inmiddels een tweede oplossing: klimaatverandering. Hierdoor is waterbeheer belangrijker dan ooit: er is vaker een tekort of juist een overvloed aan water en dus liggen er meer waterkeuzes voor dan vroeger. Maar waterschapspolitici die denken dat klimaatverandering de redding voor de waterschapsverkiezingen is, denken niet na. Zij vergeten dat klimaatbeleid bij andere bestuurslagen veel belangrijker – en vooralsnog prijziger – is dan bij de waterschappen en dat ook klimaatthema’s bij het waterschap technisch zijn en blijven.
Als u dezer dagen een folderende waterschapsbestuurder tegenkomt is er dus maar één vraag mogelijk: welk reëel initiatief heeft deze bestuurder de afgelopen jaren genomen om de democratie in het waterschap te versterken? Wat heeft deze bestuurder gedaan om deze oninspirerende verkiezingen die niemand begrijpt te veranderen? Aan nieuwe kandidaten voor de waterschappen is er ook maar één vraag: wat is hun mening over deze vorm van democratie? Hoe gaan zij ervoor zorgen dat de verkiezingen in 2023 wel ‘een feest van de democratie’ worden?
Vooralsnog geven waterschapspolitici geen antwoorden op dit soort vragen, terwijl zij weten dat hun eigen verkiezingen een probleem zijn. Over oplossingen zwijgen ze liever. Als ze niet snel met deze discussie starten en met voorstellen komen, laten zij zien dat het ze in feite helemaal niet om die prachtige en o zo nuttige waterschappen geven, maar alleen om hun eigen baantjes. Dan zijn ze simpelweg niet meer serieus te nemen.
Dit is een ingekorte versie van de column die Chris Aalberts gisteren uitsprak bij het symposium ‘Kies voor Water’ van waterschapspartij Water Natuurlijk. Lees ook zijn serie Waterlanders over de waterschapsverkiezingen.
