Het is een vaak afgedraaid politiek verhaaltje: de lokale democratie is belangrijk en wordt alleen maar belangrijker. U kent dat riedeltje inmiddels wel. Het contrast met de macht en invloed van gemeenteraadsleden is vrij groot. Formeel staat de gemeenteraad aan het hoofd van de gemeente en zijn raadsleden dus belangrijk: zij zijn degenen die de finale beslissingen nemen over allerlei lokale kwesties. Maar kun je als je in zo’n gemeenteraad zit ook echt het verschil maken? Daar gaat deze meerjarige serie over.
Vorig jaar waren de vijf raadsleden uit deze serie net nieuw in de gemeenteraad. Nou ja, niet helemaal, want sommigen hadden al enige carrière gemaakt. Wilco Bos en Tom de Nooijer hadden al eens in een lokale steunfractie gezeten. Sonny Spek had al een netwerk verzameld om een eigen partij op te richten en Hala Naoum Néhmé had toen al prominente fans. Hun politieke carrières kwamen dus niet bepaald uit de lucht vallen. Toch wil dat niet zeggen dat ze precies wisten wat ze als raadslid te wachten zou staan.
In de gemeenteraad komen heel veel thema’s langs die nooit in een verkiezingscampagne aan bod kwamen. Niet bij de landelijke televisiedebatten maar ook niet op de lokale flyers die in allerlei winkelstraten werden uitgedeeld. In Katwijk gaat het over de energietransitie, in Oldebroek over de jeugdzorg en in Haaren om de renovatie van een dorpsplein, geen thema’s waar ooit actief campagne op is gevoerd. Raadsleden moeten er toch iets van vinden. Sterker nog: deze thema’s zijn inmiddels belangrijker dan de thema’s waar de campagne wél over ging.
Hoeveel invloed raadsleden echt hebben is twijfelachtig. Er is regelmatig een reden waarom de gemeenteraad aan de zijlijn staat. In Haaren wordt de hele gemeente opgeheven zoals dat elders al veel vaker is gebeurd. Er is een groot ambtelijk traject aan de gang om de dorpen van de gemeente elders onder te brengen: iedereen praat erover mee, van bewoners tot buurgemeenten. Er is maar één uitzondering: de gemeenteraad, waar raadsleden als Tom van Sprang aan de relatieve zijlijn staan en aan het einde alleen nog even ja kunnen zeggen.
In de jeugdzorg zien we hetzelfde. Dit beleid is gedecentraliseerd en de financiële belangen zijn enorm, maar dat wil niet zeggen dat de macht bij de gemeenteraad ligt. Tom de Nooijer luistert naar experts en wil dat er een bezuinigingsdoelstelling wordt behaald, maar de macht ligt hier overduidelijk bij de ambtenaren. De gemeenteraad houdt zich vooral bezig met de vraag wat de bezuinigingen moeten opleveren, maar als die doelen niet worden gehaald is het moeilijk daar consequenties aan te verbinden. Het beleid is immers een samenwerking met andere gemeenten en dus kun je de wethouder daar niet echt op afrekenen.
Al met al hebben raadsleden het vaak dus niet over hun verkiezingsbeloften, maar over thema’s waar de campagne niet over ging. Over die thema’s kunnen ze zelfs tussentijds weinig beloven. De enige manier om iets te bereiken is alle cijfers en regelingen heel goed kennen. Wilco Bos en Hala Naoum Néhmé zeggen dit ongeveer letterlijk: je moet echt alle details kennen en alle rapporten hebben gelezen om bestuurders van repliek te kunnen dienen. Dan is er een kans dat je niet met een kluitje in het riet wordt gestuurd en zaken kunt veranderen.
Zo wordt raadswerk vanzelf ambtelijk: alle cijfers moeten kloppen en alle opties moeten uitgebreid zijn afgewogen. De beloften aan de kiezer raken snel uit beeld of worden op de lange baan geschoven. In Haaren is nog geen spoor van een nieuw gemeenschapshuis, of er extra sociale huurwoningen komen in Harderwijk is onduidelijk, de Amsterdamse woningmarkt blijft ellendig en de Sonny Spek-nachtbus van Leiden naar Katwijk rijdt ook nog niet. Het belangrijkste lichtpuntje in deze serie komt uit Oldebroek: het muziekonderwijs van Tom de Nooijer is er weliswaar nog niet, maar er ligt wel een toezegging van de wethouder. Dat is in de gemeentepolitiek heel wat.
Zo worden de contouren van het raadswerk duidelijk: het is voor veel raadsleden nog een hele toer om bij de volgende verkiezingen met iets concreets terug te gaan naar de kiezer.
Deze week op ThePostOnline: vijf raadsleden over de vraag wat ze in het eerste jaar van hun raadslidmaatschap hebben bereikt. Deze serie is een vervolg op de serie van vorig jaar. In 2020 volgt deel 3.
