Als er één woord aan inflatie onderhevig is, is het wel de term ‘partij’. Deze suggereert een organisatie van leden en politici die her en der in het land met een gezamenlijke visie aan de slag zijn om het beleid een bepaalde kant op te duwen. Dit woord wordt vaak misbruikt. Dat zien we bij het fenomeen ‘nieuwe partijen’. Bij de verkiezingen van afgelopen week deden er 24 mee. Het woord ‘partij’ slaat meestal nergens op: het gaat in werkelijkheid vaak om kleine netwerkjes van mensen die graag een baantje willen op het Binnenhof, maar verder op geen enkele manier over een grote achterban, achterliggende organisatie of diepgaande visie beschikken.
Zo bezien is de uitslag van de verkiezingen niet erg verrassend: de vier nieuwe partijen die werden verkozen zijn allemaal meer dan zo’n netwerkje van bekenden. Bij1 heeft jarenlang gebouwd aan een organisatie, Volt is een grote beweging van vooral jonge mensen in Europa en Ja21 is weliswaar geen massabeweging, maar heeft wel een uitgebreid netwerk van politici in het land. Dat geldt ook voor de Boer Burger Beweging (BBB), waar je op het platteland regelmatig spandoeken van tegenkomt. Er is ook een verschil: Bij1, Volt en JA21 stonden al enige tijd op het netvlies van de media, BBB niet.
Dit simpele gegeven toont al meteen aan waarom BBB is verkozen. In de Randstad merk je de partij niet of nauwelijks op, terwijl daar bijna alle journalisten zitten. Wat buiten de grote steden gebeurt, in dorpen in Overijssel of Gelderland, doet er eigenlijk niet toe. En dus hoorde Caroline van der Plas tot een groep kandidaten waar je rustig aan voorbij kon gaan. Op het platteland stemmen ze immers CDA, nietwaar? In deze contreien haalt Annie Schreijer-Pierik al jarenlang haar voorkeursstemmen en de vorige Tweede Kamerverkiezingen deed Maurits von Martels dat. Daarmee is het platteland wel afgedekt.
Waarom zou je een volstrekt kansloze plattelandspartij oprichten als het CDA al voor deze belangen opkomt? Met die vraag ging ik eind vorig jaar op de koffie bij Caroline. Er was koffie, er waren donuts en Caroline had de tijd. Ze kwam met een enorme lijst problemen die op het platteland spelen. Weer kwam dat onderscheid tussen de Randstad en de rest van Nederland terug. Cultuursubsidies zijn een mooi voorbeeld: ze gaan allemaal naar hoofdstedelijke instellingen en die schreeuwen moord en brand als ze buiten de boot dreigen te vallen, maar op het platteland is de bibliotheek al snel te duur en moet dicht.
Caroline nodigde me uit voor een evenement in een paardenstal in Maarheeze, waar BBB het programma in zes dialecten presenteerde. Weer kwam het onderscheid grote stad versus platteland naar voren. De boerderij lag op kilometers afstand van het dichtstbijzijnde station. Caroline liet me ophalen en gniffelde dat ik zo zelf eens kon ervaren hoe beroerd het openbaar vervoer in deze contreien is. De poging om met de vertaalde partijprogramma’s de media te halen viel totaal in het water: behalve de lokale omroep van Someren haalde de journalistiek zijn schouders op. Nummer twee, Femke Wiersma, gaf me een lift terug naar het station.
Ik wilde ondertussen weten of nieuwe partijen zoals BBB meer zijn dan alleen een lijsttrekker. Zo kwam ik in Bathmen, een dorp in de buurt van Deventer, waar de nummer drie, Erik Stegink, een varkenshouderij heeft. Ook hij kwam me van het station halen. Ook hier weer die scheiding tussen stad en platteland: Erik was duidelijk geamuseerd dat ik nooit in een varkensstal was geweest. Ook hij begon over de lokale voorzieningen die in dorpen verdwijnen, het woningtekort, de overvloedige regels waardoor boeren niet meer kunnen boeren, de energietransitie die het landschap verpest en vooral het onbegrip van Randstedelingen die niet op het platteland wonen.
BBB is het toonbeeld van wat er mis is met alle middenpartijen en met name het CDA. Ik vroeg Caroline, Femke en Erik: maar jullie hebben toch al politici als Annie Schreijer en Maurits von Martels? Steeds kwam er stevige repliek: van het CDA merken ze niets. Dat is met name bij Von Martels veelzeggend: hij werd in 2017 met voorkeursstemmen gekozen maar vertrekt nu alweer. Iedereen weet dat hij een perfecte landbouwwoordvoerder zou zijn maar hij heeft die portefeuille nooit gehad. Voor zijn kiezers is dat een teken dat het CDA hun stem niet serieus neemt. Erik meldde enthousiast dat de vrouw van Von Martels inmiddels BBB-lid is.
Hoe aardig Caroline, Femke en Erik ook mogen zijn, het programma van BBB stemt minder vrolijk. Er staan talloze voorstellen in waarvan je ook met veel fantasie niet ziet hoe ze gerealiseerd moeten worden. Zo pleit de partij voor ruimtelijk beleid voor de komende tientallen jaren. Leuk bedacht en misschien wenselijk, maar het gaat voorbij aan elke politieke realiteit. Zo zijn er veel meer ideeën waarvan je weet dat ze er toch niet komen: een inboeringscursus voor nieuwe Kamerleden, een ministerie voor het platteland op minimaal honderd kilometer van Den Haag en ‘een plattelandstoets’ voor nieuwe regels.
Ondertussen zijn er aanwijzingen dat BBB zich inhoudelijk dichtbij Forum voor Democratie bevindt. In het partijprogramma lezen we dat schoolboeken moeten worden gecontroleerd op propaganda, dat docenten hun ideologie niet mogen verspreiden onder leerlingen en dat daar een meldpunt voor moet komen. Verder zijn er rechtse standpunten in overvloed: een restrictief asielbeleid, een harde aanpak van criminaliteit en oog voor Nederlandse tradities. Zo toont BBB ook het failliet van FvD en PVV, die soortgelijke standpunten hebben, maar op het platteland desondanks alle ruimte bieden voor het ontstaan van een concurrent.
Deze week werd Caroline ontdekt door het grote publiek. Opeens zat ze aan tafel bij Jinek. Typisch Caroline: onbehouwen, recht voor zijn raap en nooit op mediatraining geweest. Ze stelde een vraag die velen binnen haar achterban waarschijnlijk ook hebben: staat Sylvana Simons niet voor een hele kleine groep mensen? Die vraag is onterecht én ongepast, maar deze toont ook weer de kloof tussen stad en platteland: in de Randstad is racisme inmiddels een belangrijk thema, maar veel kiezers van Caroline halen er waarschijnlijk hun schouders over op. In Amsterdam maakt men zich druk over de dubieuze tweets van Caroline over Zwarte Piet en de Gay Pride, maar elders maalt lang niet iedereen erom.
Wat een verrassing. Niet iedereen in Nederland denkt als in de hoofdstad. Nu BBB naar het Binnenhof komt zal Sylvana Caroline’s horizon ongetwijfeld verbreden met problemen waar de BBB-achterban nooit over begint. Maar Caroline’s komst naar Den Haag is niet alleen interessant voor haarzelf. Door Caroline zal ook de Randstad van alles leren over problemen die mensen in de grote steden niet op hun netvlies hebben. En die door veel bestaande partijen systematisch worden genegeerd. Zo wordt het voor iedereen een leerzame tijd.
