Denken dat VVD, CDA, D66 en de ChristenUnie, onze waarschijnlijk nieuwe regeringscombinatie, het lot van de planeet beslissend zal gaan beïnvloeden, lijkt me een van de meest lachwekkende gedachten die er zijn. De omstreden professor Jan Rotmans, hoogleraar in het wat vage vak ‘Transitiekunde’, mag dan een hoop onbewijsbare en hoogst discutabele stellingen betrekken: dat we inzake klimaatbeïnvloeding niet moeten gaan kijken naar (en wachten op) een stelletje politici in Den Haag is een gedachte die hij volledig omarmt. Op dit punt zijn Rotmans en ik het dus roerend eens.
De cijfers ondersteunen onze scepsis: binnen de EU bungelt Nederland onderaan als het gaat om het percentage niet-fossiel opgewekte energie. Voor Haagse politici zijn komende verkiezingen nu eenmaal belangrijker dan het – abstracte – lot van de planeet over honderd of tweehonderd jaar. Ga dus niet denken dat op Het Binnenhof de revolutie begint! Integendeel. Politici sloffen als laatste achter een eventueel nieuwe moraal aan.
Zondag werd Rotmans in het discussieprogramma Buitenhof tegenover de Groene-journalist Jaap Tielbeke gezet, die zojuist het boekje met de provocerende titel Een beter milieu begint niet bij jezelf heeft doen verschijnen. Tielbeke, hoewel veel jonger, zit nog op de gedateerde lijn dat er een klasse van managers en beleidsmakers bestaat die noodzakelijk klimaatbeleid in gang moet zetten, waarna wij, gewone stervelingen, wel zullen volgen.
Het idee dat een bovenlaag de verandering zal afdwingen, en dat als ze aan de top niks doen niemand iets hoeft te doen, klinkt mij in de oren als een gigantisch Kaag-iaans misverstand, waarbij zijzelf meent te moeten nadenken namens-ons-allen. Toen ikzelf nog voor De Groene schreef heerste daar al de zelfgenoegzame aanname dat het beïnvloeden van de Groene-abonnees, zeg maar ‘de elite’, voldoende was om de politiek, en daarmee de toestand van Nederland, de juiste kant op te sturen. In management-taal heet dat een klassieke ‘top down’-redenering. Anno 2021 kun je dergelijke gedachten nog onversneden aantreffen bij iemand als Sander Schimmelpenninck, die denkt net zo lang op ‘dom rechts’ te moeten schelden tot degenen die hij uitscheldt het door hem gewenste gedrag gaan vertonen. (Kans van slagen? Nul.)
Niet alleen vanwege klimaatbeleid moeten we van die ‘top down’-redeneringen af. Niets en niemand is er namelijk bij gebaat, en de aarde al helemaal niet, als de mensheid als een verzameling nurkse zombies, met chips en cola binnen handbereik, gaat zitten kijken naar wat ‘de elite’ in Glasgow voor ons in petto heeft. Niet alleen zullen de afspraken vrijwel zeker een wanstaltig compromis zijn: als er geen fundamentele mentaliteitsverandering optreedt en iedereen de kantjes van die afspraken af loopt, zullen die prachtige doelstellingen niet gehaald worden en het opstellen van al dat afsprakenpapier vergeefse moeite blijken te zijn.
Sommigen zal het een rillerig gevoel geven. Maar door de vermenigvuldiging van een buitenparlementaire figuur als Greta Thunberg zal het klimaatbeleid eerder worden beïnvloed dan door de vermenigvuldiging van EU-klimaatclown Frans Timmermans. Van dat laatste soort hebben we er tallozen rondlopen en raken vooral bedrijfskantines en chique restaurants des te eerder door hun voorraden heen, en regerings-jets des te eerder vol. Van een persoon als Greta Thunberg kun je zeggen wat je wilt: haar speeches en verschijning houden langer stand dan de bliksembezoekjes van Frans aan weer een smoezelige dictator of regering.
Zelf denken. Zelf kiezen. Zelf initiatief nemen (of niet). Daar draait het om. De toestand van de aarde stelt vragen aan ons allemaal. Niet alleen aan Frans Timmermans.
Lees ook: Gerdi Verbeet, de zaaddoder van elke talkshow
Lees ook: NPO biedt podium aan eurofiele EO-podcast ‘Europa draait door’
Lees ook: Margriet van der Linden vult in ‘How to be young’ haar identiteitspolitieke bingokaart in
