Met de vergrijzing wordt normaal gedacht dat de mensen wijzer, bedachtzamer en minder competitief worden. Oudere mensen willen het liefst in vrede leven om te kunnen genieten van hun oude dag. Dat geldt blijkbaar niet voor Rusland, een van de landen waar de vergrijzing het hoogst is. Precies dit land heeft een oorlog ontketend. Voorspellingen op basis van demografische trends komen vaak niet uit. Jennifer Sciubba, een internationaal bekende expert in demografische studies, in haar zojuist verschenen boek 8 Billion and counting: How sex, death, and migration shape our world geeft hiervan ettelijke voorbeelden.
In de jaren 70 van de vorige eeuw werd voorspeld dat ten gevolge van de enorme toename van de wereldbevolking, tegen het einde van de eeuw honderden miljoenen mensen de hongerdood zouden sterven. Voedseltekorten zouden het einde van de beschaving betekenen. In het gerenommeerde tijdschrift Science verscheen toen een artikel waarin werd gesteld dat de vrijheid om zelf te bepalen hoeveel kinderen men wil krijgen ontoelaatbaar is.
De voorspelling is niet uitgekomen. De stelling ‘Demography is destiny‘ klopt vaak niet. Het tegendeel van die voorspelling was het geval. Op het einde van de 20ste eeuw en nu nog steeds is er een overvloed van voedselproductie. Volgens Sciubba kwam om drie redenen er geen wereldwijde hongersnood: (1) de brede beschikbaarheid en gebruik van anticonceptie-middelen, (2) meer vrouwen die opgeleid zijn en dan ook minder kinderen wensen en (3) nieuwe technologieën voor voedselproductie. Hierbij kan worden gezegd dat de beleidmakers na de verontrustende voorspellingen passende acties hebben ondernomen, meestal door mensen bewust te maken en soms onder dwang, bijvoorbeeld bij gedwongen sterilisatie.
Demografische trends moeten zeer voorzichtig geïnterpreteerd worden. In het geval van Rusland kon één man die bijna absolute macht heeft om beslissingen te nemen tot de inval in Oekraïne besluiten. Maar ook in democratische landen kan tegen de wil van het volk een oorlog in gang worden gezet. In de Verenigde Staten bijvoorbeeld waren er enorme protesten tijdens de oorlogen in Irak en Afghanistan en toch ging president Bush door met zijn oorlogspolitiek. In een democratie kunnen de instellingen ook een vrijwel absolute macht hebben. In de Europese Unie kunnen we daarover meespreken.
Een trend die niet werd voorspeld is de steeds grotere kloof die is ontstaan tussen arm en rijk, zowel in westerse landen als tussen het Westen en de Derde Wereld. Het is vooral in de arme landen dat er een wanverhouding is tussen de bevolkingsaantallen en de hulpbronnen. In de Derde Wereld worden elke minuut 250 babies geboren, tegenover slechts 25 in de rijkere landen. Volgens Sciubba mogen we ons niet blindstaren op de totale wereldbevolking die binnenkort de acht miljard zal bereiken. Zij pleit voor een zorgvuldige risico-analyse van demografische trends, van de verhouding tussen jongeren en ouderen en van de etnische samenstelling. Sciubba die enkele jaren voor de Amerikaanse defensie heeft gewerkt, toont aan dat deze analyse cruciale aanwijzingen kan geven voor toekomstige oorlogen, repressie en armoede.
Kan een ongunstige of risicovolle demografische trend worden omgebogen? In China werden destijds ouders verplicht zich tot één kind te beperken. In Roemenië werden onder Ceausescu-zaliger ouders min of meer gedwongen om meer kinderen te hebben. In democratische landen probeert men via toeslagen of belastingvermindering ouders te motiveren voor een kroostrijker gezin. Volgens Sciubba werken deze maatregelen weliswaar, maar sociale normen zijn krachtiger. Met dit laatste wordt bedoeld dat mensen zich ervan bewust moeten worden hoeveel kinderen verantwoord zijn. Toch geldt hier een waarschuwing: veelal wordt gedacht dat geboortebeperking in ontwikkelingslanden dè oplossing is om onze planeet van de ondergang te redden. De grootste vervuilers leven echter niet in landen waar de bevolkingsgroei het hoogste is.
Interessant is het pleidooi van Jennifer Sciubba voor een constructieve demografische politiek en milieubeleid. Volgens haar zijn de meeste milieu-activisten te negatief. Zij zien het heil in minder kinderen in Afrika en wij moeten minder consumeren. Ook krijgen doemdenkers onder die activisten te veel aandacht in de media. De mensheid is geen veestapel die onder dwang in de pas moet lopen. Volgens Sciubba zijn mensen voldoende rationeel en ze zijn goed in het oplossen van problemen. Zie bijvoorbeeld de succesvolle aanpak in Californië. In de jaren 70 was de luchtkwaliteit er zo slecht dat het levensgevaarlijk was te lang in de buitenlucht te sporten. Nu is de lucht aldaar zuiverder dan elders in de wereld. Als vrouwen in de Derde Wereld beter opgeleid zullen zijn zodat ze rijker worden, dan zullen ze ook bewuster omgaan met het milieu. Deze trend is nu al zichtbaar, maar als ze te druk zijn om eten bij elkaar te rapen, hebben ze geen tijd om over andere zaken na te denken.
Hierbij vraag ik mij af in hoeverre het immigratiebeleid van westerse landen geen risico inhoudt voor toekomstige (burger-)oorlogen en voortdurende armoede en repressie in de landen van herkomst. Mensenrechten worden in dit geval als gevolg van onze naastenliefde geschonden. Ik geef als voorbeeld Turkije dat te kampen heeft met een verontrustende bevolkingskrimp. Dit prachtige en uitgestrekte land wordt geleid door een echte staatsman, president Erdogan, die droomt van een herstel van het Ottomaanse rijk. Die droom kan worden vervuld indien alle Turken uit West-Europa naar Turkije zouden terugkeren. Dat land zou een voorbeeld zijn voor de andere islamitische landen. Een bijkomend voordeel is dat de islam in Turkije redelijk verlicht is, zodat een spiritueel fundament van een vredevolle islamitische beschaving in zicht komt. Marokko en andere islamitische landen kunnen dit voorbeeld het best volgen.
Helaas gaat het Westen door met een immigratiebeleid, dat voornamelijk bedoeld is om de eigen welvaart te verzekeren. De best opgeleide en dynamische jonge mensen emigreren uit Afrika en de islamitische wereld, waardoor de bevolking aldaar in grote armoede achterblijft. Om opstandigheid te beteugelen is harde repressie noodzakelijk. Het Westen is door haar immigratiebeleid mede schuldig aan de schending van de mensenrechten in een groot deel van de wereld. Net zoals het Westen medeschuldig is aan de paranoia van Poetin.
Lees ook van Juliaan van Acker:
