Op het podium staat een vrouw in een jurk. Ze heet Klara Boonstra en is directeur van de Wiardi Beckman Stichting, het wetenschappelijk bureau van de PvdA. Het is tijd voor de Den Uyl-lezing. Het is een extra lezing, vertelt Boonstra, want normaliter wordt deze gehouden in december in het concurrerende debatcentrum De Rode Hoed. We zijn woensdagavond echter in De Balie. Dit komt door de oorlog in Oekraïne, want deze noopt tot bezinning op waar de sociaaldemocraten precies voor staan, aldus Boonstra. Een urgente zaak.
Nu de PvdA is gedecimeerd, is het tijd voor vernieuwende visies op de toekomst, maar de partij vergeet er een vernieuwende denker voor uit te nodigen. In plaats daarvan luisteren we een uur lang naar PvdA-prominent Rick van der Ploeg, tijdens Paars staatssecretaris van cultuur en tegenwoordig hoogleraar in Oxford. Met recht een neoliberale PvdA’er die stond voor de koers waar de partij inmiddels spijt van heeft. Alleen bij de PvdA kan men bedenken hem toch weer op het podium te hijsen.
In een lang betoog horen we Van der Ploeg de ene na de andere open deur intrappen. We horen dat er door de EU meer economische verstrengeling tussen de lidstaten is gekomen en dat de prijs van oorlog daarom is toegenomen. Dit is min of meer de officiële EU-doctrine. Toch is het een misverstand dat meer handel tot een liberale wereldorde leidt, meldt Van der Ploeg. Er zijn ontzettend veel autocratische regimes die prima gedijen bij wereldhandel. Ze hebben bovendien de neiging het Westen te corrumperen.
Rusland is zo’n autocratie, weet Van der Ploeg. De prijs van de oorlog in Oekraïne is voor Poetin enorm en er is in Rusland sowieso sprake van een enorme braindrain. Van der Ploeg wil een olie- en gasboycot, Russische reserves bevriezen en geen export meer van hoogwaardige technologie richting Moskou. Er moet een Marshallplan komen voor de heropbouw van Oekraïne en na het conflict moet Rusland weer opgenomen worden in de wereldhandel. Ook dat past bij de sociaaldemocratie.
De mevrouw van de Wiardi Beckman Stichting begint Van der Ploeg na ruim drie kwartier te wenken dat hij zijn verhaal echt moet gaan afronden. Dat wordt inderdaad tijd, want we hebben niets nieuws gehoord, laat staan bezinning op waar de sociaaldemocraten nou precies voor staan, zoals een uur eerder werd aangekondigd. Die vraag is kennelijk voor Kati Piri, buitenlandwoordvoerder in de Tweede Kamer. Opeens volgt er opvallend heldere taal over waar de PvdA hoort te staan.
Intensieve economische relaties met Rusland hebben Poetin niet van de inval in Oekraïne weerhouden, zegt Piri. Er moet een einde komen aan de naïviteit over autocratische regimes die ook Westerse democratieën bedreigen, bijvoorbeeld via financiering van politieke partijen. De EU moet weerbaarder worden, ook tegen regimes als die in Polen en Hongarije, waar de rechtsstaat met voeten wordt getreden. Er is meer defensie nodig en meer Europese eenheid en dus moeten vetorechten worden afgeschaft.
Zo gaat Piri nog even verder: de olie- en gasboycot van Rusland zal het ene EU-land meer raken dan het andere en dus moeten landen onderling solidair zijn. Bij internationale handel moet Brussel dwingender mensenrechtenstandaarden opleggen. De EU moet corruptie en kleptocratie ook binnen de Unie aanpakken. Landen als Oekraïne en Moldavië moeten kandidaat-lidstaat kunnen worden, ook al zal een lidmaatschap misschien nog decennia duren. ‘Soft power met een hard randje’, zo vat Piri het samen.
Zo zien we deze avond twee kanten van de PvdA. Er is een PvdA van de oude mastodonten, die in De Balie op de eerste rij mogen zitten en Den Uyl vaak nog hebben meegemaakt. Ze praten het liefst met meel in de mond en ze hebben allemaal een vlekje: hun neoliberale ‘derde weg’ en compromissendrang hebben de aanzet gegeven tot de langzame doch gestage implosie. Reflectie hebben ze nooit getoond, maar de PvdA geeft diezelfde mastodonten nog steeds gereserveerde stoelen én het podium.
Het is een uitstervend ras. De meeste prominenten blijven tegenwoordig thuis. Er blijven deze avond zelfs gereserveerde stoelen leeg. Wat de PvdA nodig heeft is een breuk met het recente verleden, waarbij de partij ook klip en klaar benoemt waar men in het verleden de verkeerde afslag heeft genomen. Op buitenlandterrein doet Kati Piri dat deze avond wel. Het buitenlandprofiel van de PvdA was niet altijd helder, maar Piri maakt duidelijk dat zowel een puur pragmatische als neoliberale koers de partij niet past.
Als de PvdA wil overleven, is er meer Kati Piri nodig en minder Rick van der Ploeg.
Lees ook van Chris Aalberts:
