Onderzoek toont aan dat Nederlandse online discussieplatforms een groot, structureel probleem met antisemitisme hebben. Onderzoekers van Utrecht Data School van de Universiteit Utrecht telden in opdracht van CIDI en CJO meer dan 200.000 Nederlandstalige antisemitische berichten, “maar dat is nog maar het topje van de ijsberg,” aldus CIDI-directeur Hanna Luden. Antisemitische stereotypes en complottheorieën worden online in het Nederlands wijd verspreid.
Hoewel de zoekalgoritmes nu goed antisemitische berichten automatisch kunnen opzoeken, blijven er verbeterde hulpmiddelen nodig om antisemitisch beeld-, film- en geluidsmateriaal op te sporen, waaronder antisemitische memes zoals de beruchte happy merchant.
Een nieuw onderzoeksrapport brengt antisemitische uitingen online in het Nederlands in kaart. Het onderzoek, uitgevoerd door de Utrecht Data School in opdracht van CJO en CIDI, is de eerste structurele verkenning van de vorm en mate waarin antisemitisme in het Nederlands online geuit wordt.
Online antisemitisme is een grensoverschrijdend probleem. Hoeveel online antisemitische incidenten en uitingen precies voorkomen is niet duidelijk. Duidelijk is dat het niet handmatig bij te houden valt – zelfs wanneer men zich alleen tot Nederlands(talig) online antisemitisme beperkt.
Aangezien de online wereld steeds prominenter is – ook in de maatschappelijke discussie – is systematisch wetenschappelijk onderzoek naar online antisemitisme een belangrijke aanvulling om de aard en omvang van het antisemitisme te begrijpen, naast CIDI’s jaarlijkse Monitor Antisemitische Incidenten.
Het rapport analyseert gevallen van antisemitisme uit het kalenderjaar 2020 op een aantal sociale mediaplatforms, en een selectie websites en weblogs. Het gaat om een eerste toepassing van speciaal ontwikkelde methodiek om antisemitische uitingen te herkennen, en betreft daarom een waardevolle eerste meting.
Herhalingen van het onderzoek zijn in de toekomst nodig om inzicht te krijgen in trends en het effect van maatregelen tegen haatspraak.
Om het probleem redelijk in te schatten, moesten methoden en algoritmes worden ontwikkeld. Met zoekprogramma’s zijn Twitter, Youtube, Telegram, Reddit, een aantal Nederlandstalige Facebookpagina’s en 5.667 Nederlandse websites doorzocht op antisemitische uitingen. In totaal werden meer dan 1.800.000 berichten opgemerkt. Deze zijn verder (automatisch) geanalyseerd op daadwerkelijk antisemitische inhoud met behulp van zorgvuldig ‘getrainde’ algoritmes. Daarvan werden zo’n 200.000 als antisemitisch aangemerkt.
Alleen antisemitische teksten konden worden onderzocht. De beschikbare technologie is nog niet geschikt voor de analyse van afbeeldingen, geluidsfragmenten of video’s . “Hoewel heel veel online antisemitisme deze vorm aanneemt, zijn antisemitische memes helaas niet onderzocht”, legt CIDI-directeur Luden uit.
De bevindingen wijzen op een groot, structureel probleem met online antisemitisme. Op vrijwel ieder platform, zelfs op strenger gemodereerde platforms als Twitter, werd veel haat tegen Joden getroffen. Maar er is een zichtbaar verschil met platforms waar geen enkele effectieve moderatie plaatsvindt.
Met name op Telegram en Youtube is relatief veel antisemitisme gesignaleerd. De uitingen zijn veelal openlijker en extremer antisemitisch. Zo’n 25% van alle Nederlandstalige opmerkingen over Joden op Youtube blijken antisemitisch van aard (de filmpjes zelf werden helaas niet onderzocht). Op Telegram is dit 36%, en is ruim twee op de drie van deze opmerkingen expliciet antisemitisch.
Een eerste stap is gezet, maar er is nog een lange weg te gaan. Onderzoeksoftware moet verder ontwikkeld worden, om ook beeld- en geluidsmateriaal automatisch te kunnen doorzoeken. Het melden van online antisemitisme moet actief bevorderd worden, opdat platforms gedwongen worden te reageren en acties te ondernemen. Melden is bovendien essentieel om de aard en schaal van het probleem te kunnen begrijpen. ‘Offline’ incidenten van intimidatie en geweld worden dikwijls online gevoed, waardoor online haat snel gesignaleerd en verwijderd moet kunnen worden.
CIDI-directeur Hanna Luden:
“Wij zien dat antisemitisme online snel fysieke gevolgen kan hebben voor mensen in de echte wereld. Er is meer onderzoek en methodeontwikkeling nodig om antisemitisme effectief te bestrijden.”
Het onderzoek is gerealiseerd met subsidie van het ministerie van Justitie en Veiligheid, gefinancierd met de antisemitismegelden. Advisering over het vervolg van dit onderzoek is belegd bij de Nationaal Coördinator Antisemitismebestrijding (NCAB).
Tegelijk publiceerden Nieuwscheckers en Textgain een gericht onderzoek naar politiek antisemitisme op Twitter. Tweetgedrag van politici van zes verschillende Nederlandse politieke partijen werd geanalyseerd. Hieruit bleek dat politici van FVD het vaakst de fout ingaan, en regelmatig antisemitische accounts retweeten.
