Het lijkt logisch dat mondiale problemen zoals de klimaatverandering, pandemieën of de uit de hand gelopen bewapeningswedloop het best aangepakt worden door een soort wereldregering of door een Verenigde Naties met meer bevoegdheden en waar het vetorecht is afgeschaft. Dit is het uitgangspunt van het boek van Augusto Lopez-Claros e.a.: Global Governance and the Emergence of Global Institutions for the 21st Century. In deze bijdrage wil ik de stelling verdedigen dat een wereldregering de situatie nog erger zou maken en dat een machtiger VN tot algemene chaos zal leiden.
De econoom Lopez-Claros heeft onder andere gewerkt voor de Wereldbank en voor het World Economic Forum. Hij vergelijkt de huidige situatie in de Verenigde Naties met een bus die een steile, gevaarlijke bergweg afdaalt terwijl enkele passagiers vechten om de plaats op de chauffeursstoel. De VN die in 1945 werd opgericht werkt niet meer bij de huidige mondiale problemen zoals klimaatverandering, pandemieën, de onrechtvaardige verdeling van de rijkdom, de wapenwedloop die in een versnelling is geraakt en de oorlog in de Oekraïne die de voedselvoorziening in de Derde Wereld in gevaar brengt.
De afspraken die in internationaal verband worden gemaakt zijn te vrijblijvend. Een sterk voorbeeld hiervan zijn de klimaatakkoorden van Parijs in 2015. De jaren daarna is de CO2-uitstoot fors toegenomen. Sancties op het niet naleven van de afspraken zijn er niet.
Lopez-Claros wijst, als een goed voorbeeld, naar de Europese Unie waar een begin is gemaakt met het opheffen van de nationale soevereiniteit. Er is een Europees Parlement dat Europees recht maakt, een Europese Centrale Bank en een Europees Hof van Justitie. Dit leidt tot een redelijk succesvolle samenwerking. Internationale instellingen zouden op dezelfde manier versterkt moeten worden. Het probleem is echter dat de 27 lidstaten van de EU democratieën zijn, terwijl in de VN er meerdere autocratieën vertegenwoordigd zijn. Deze landen zullen geen democratieën worden en daar zullen de mensenrechten niet spoedig gerespecteerd worden; misschien op de lange termijn. De huidige mondiale problemen kunnen niet wachten. Komt er geen samenwerking tot stand dan zal ieder land, democratisch of niet, de negatieve gevolgen ervan ondervinden.
Klimaatverandering is een probleem dat het meest geschikt is om mondiale samenwerking op gang te brengen. Het kent geen grenzen. Alle landen ondervinden de gevolgen ervan. Wetenschappers waarschuwen dat de tijd dringt en dat we geen twintig of dertig jaar kunnen wachten. Probleem is dat China en India eerst dezelfde welvaart willen creëren als het Westen om dan pas aan een status quo te werken. We beschikken echter niet over de resources om elk Chinees gezin twee auto’s te geven en hetzelfde consumptieniveau.
Een pandemie brengt ook internationale samenwerking op gang. Het gaat hier om basale veiligheid, want het is een kwestie van leven of dood. Dit vereist een andere politieke visie op het begrip veiligheid. Wie over atoomwapens beschikt zal daarom niet beter een pandemie bestrijden. Die wapens hebben hier geen enkel nut. Veiligheid wordt in dit geval bevorderd door een efficiënte gezondheidszorg. Veiligheid in het algemeen wordt eveneens gewaarborgd door goed onderwijs, vooral ook voor vrouwen, zodat de jongeren de vaardigheden leren en de kennis opdoen om complexe problemen te helpen oplossen.
Op nationaal niveau hebben we instellingen die onze welvaart, welzijn en vrede bevorderen. Daarmee zijn we tweehonderd jaar geleden begonnen. Nu moeten we volgens Lopez-Claros de volgende stap nemen naar instellingen die op internationaal niveau in staat zijn welvaart, welzijn en vrede op mondiale schaal te bevorderen.
Dit laatste voorstel lijkt heel aannemelijk. Nationalisme is uit de tijd want landsgrenzen houden de klimaatverandering of een pandemie niet tegen. Mijn twijfel over dit voorstel is gebaseerd op (1) de vraag wie zal die internationale instellingen leiden en wie zal er werkzaam zijn en (2) hoe motiveer je de gehele wereldbevolking om solidair mee te werken aan de oplossing van de eerder genoemde mondiale problemen.
De EU die door Lopez-Claros als goed voorbeeld wordt genoemd heeft in elk geval geen echte leider. Men kiest als voorzitters kleurloze figuren die geen weerwerk bieden tegen regeringsleiders van de grote landen. Het Europees Parlement bestaat voornamelijk uit totaal onbekende volksvertegenwoordigers die daar zitten omdat ze in het eigen land uitgerangeerd of weggepromoveerd zijn. De Europese Commissie is een logge administratie waar lobbyisten de plak zwaaien, wat betekent dat economische belangen doorslaggevend zijn. Een treffend voorbeeld is het Europees beleid inzake de massa-immigratie; dit heeft geleid tot de totale chaos waarbij zelfs de veiligheid en de bestaanszekerheid van de autochtone bevolking in het gedrang komen. Als hetzelfde zou gelden voor de voorgestelde internationale organisaties valt niet veel te verwachten wat betreft daadkrachtig optreden en wordt een wereldregering geen deus ex machina die ons in de 21ste eeuw zal redden van de ondergang.
De VN is evenmin een goed voorbeeld van deskundigheid en daadkracht. De vertegenwoordigers zitten daar omdat ze vriend zijn, familie of clangenoot van een machtige regeringsleider. Corrupte tirannen laten zich daar vertegenwoordigen door leden van hun eigen maffiabende. Zowel in de EU als bij de VN geldt dat afgevaardigden van arme landen een salaris verdienen dat immoreel is ten aanzien van hun landgenoten. Kortom, als we onze toekomst laten afhangen van internationale organisaties moeten we vrezen dat corruptie en onbekwaamheid de hele wereld naar de verdoemenis helpen.
Mijn tweede vraag betreft de mondiale solidariteit. Dit is een ethische kwestie. Het moreel besef om zich verantwoordelijk te gedragen is ver te zoeken. De afgelopen weken zijn mensen als gekken beginnen te reizen, alsof niemand ooit iets heeft gehoord van klimaatverandering. De vliegvelden in westerse landen kunnen de toeloop niet meer aan. Om ons comfort, onze consumptie en de productie op peil te houden worden land en zee volgestouwd met windmolens. Er is een tekort aan leerkrachten en aan zorgpersoneel omdat makkelijker banen aantrekkelijker en beter betaald zijn. Dit zijn slechts enkele tekenen die bewijzen dat solidariteit ver is te zoeken, dat overdracht van normen en waarden geen prioriteit heeft en men lak heeft aan goed rentmeesterschap over de natuur.
Wat brengt solidariteit dan wel op gang? Ik vrees dat de situatie eerst volledig uit de hand moet lopen. De chaos moet compleet worden. Bij grote rampen zien we hoe solidair de mensen kunnen zijn. Het is alsof een ramp van ongekende omvang een mens terug tot bezinning brengt: hier moet ik iets doen, die andere mensen die in gevaar of in grote nood verkeren moeten gered worden, ik wil zelfs mijn eigen leven daarvoor wagen. Het hoopvolle is dat de meeste mensen zich in die situaties voor anderen willen opofferen, onbaatzuchtig en onvoorwaardelijk.
Kunnen we nu al iets doen om die onbaatzuchtige en onvoorwaardelijke solidariteit op gang te brengen, zodat de mensen nu eens niet meer uitsluitend aan hun eigen behoeftenbevrediging denken? Hierop is geen simpel antwoord te geven. Duidelijk is dat iemand met groot gezag een gehele bevolking kan meetrekken (ten goede of helaas ook ten kwade). Gezag wordt verdiend door zelf het voorbeeld te geven zodat de mensen worden geïnspireerd om dit voorbeeld na te volgen, eerst in het eigen gezin, bij de mensen met wie men verbonden is, in het land waar men een ethiek met elkaar deelt en van daar uit zal solidariteit met andere landen mogelijk worden. Een hecht gezin, verbondenheid met anderen, nationalisme om andere landen beter te kunnen dienen vormen de basis voor mondiale solidariteit.
Laten we eerlijk toegeven dat de opofferingsgezindheid, de onbaatzuchtigheid en de onvoorwaardelijkheid van de naastenliefde de kern uitmaken van de christelijke ethiek. Een ethiek die, in tegenstelling tot andere religies en ideologieën, ook geldt voor wie geen clangenoot, geen geloofsgenoot en geen partijgenoot is en zelfs geldt voor de vijand. Om die reden biedt een Europa van christelijke landen de enige kans om de wereldbevolking te behoeden voor een door de mens veroorzaakte apocalyps. Welk Europees land neemt hier het voortouw zodat andere landen zullen volgen? Welke ware leider durft het aan het fundament van onze Europese beschaving in eer te herstellen en daarvoor de juiste maatregelen te nemen?
Lees ook van Juliaan van Acker:
KLIK NIET OP DE RODE KNOP!
