OPINIE
Het is maar goed dat we in Nederland voor de nieuwsvoorziening niet alleen afhankelijk zijn van de publieke omroeporganisatie NPO. Anders hadden we nooit lucht gekregen van de belangenverstrengeling waaraan de voormalige NPO-bestuursvoorzitter Shula Rijxman, thans een blunderende wethouder Zorg en ICT van de gemeente Amsterdam, zich bleek te hebben bezondigd. En was ook menig ander schandaal bij de publieke omroep onder de pet gebleven. Wat zit er nog meer in de doofpot die NPO heet? En waarom zijn journalisten bij de publieke omroep zo weinig alert op misstanden in hun eigen omgeving?
Het waren Ton F. Van Dijk en Mark Koster die via hun BNR-podcast Koster & Van Dijk de innige en verzwegen privébetrekkingen van Rijxman met een topambtenaar van het Ministerie van OCW en een toenmalige staatssecretaris van hetzelfde departement aan het licht brachten. Betrekkingen waarvan, gezien de ongewenste belangenverstrengeling, openlijk melding gemaakt had moeten worden. Geen van de vele bij de NPO werkzame journalisten ging achter dit schandaal aan.
Hoe dat komt weten we sinds op 16 januari 2023 De Volkskrant onthulde dat onder het bewind van Rijxman zwijgclausules met zware en per elke nieuwe werkdag verder oplopende boetes waren opgenomen in de arbeidsovereenkomsten van het NPO-personeel. Dan houd je als journalist met kinderen en een hypotheek wel je mond over rotzooi in eigen kring. Als de journalistieke waakhond, uit vrees voor het persoonlijke hachje, wegkijkt bij misstanden thuis staat de deur wijd open voor grensoverschrijdend gedrag, van welke aard en omvang dan ook. Dat blijkt inmiddels wel.
Zo kon Matthijs van Nieuwkerk bij De Wereld Draait Door jarenlang zijn blaffende gang gaan. BNN/VARA-baas Frans Klein keek toe en zweeg, denkend aan de kijkcijfers. Het NPO-journaille besefte dat onthullende publicaties hoge boetes of ontslag konden opleverden. We hadden er De Volkskrant voor nodig om in de beerput te kijken. Omroepzwijgplicht immers. Met dank aan oud-opperbaas en huidig hoofdstedelijk wethouder Rijxman, naar wie nog onderzoek door het Commissariaat voor de Media loopt over haar zwijggedrag.
Iemand met enig journalistiek vernuft bij de publieke omroep zal toch in de gaten moeten hebben gehad dat er bij NOS Studio Sport sprake was van jarenlang voortdurend seksueel en andersoortig grensoverschrijdend gedrag. Waarom hadden we ook daarvoor De Volkskrant nodig? Na een eerste publicatie meldden medewerkers dat er al vijftien jaar lang klachten waren geweest. Nooit bereikten die de buitenwereld. En dat bij de meest prominente nieuwsorganisatie van het land.
Geen woord ook wijdde welke NOS-journalist ook aan de gekkigheid dat meldingen over de wantoestanden bij Studio Sport moeten worden ingeleverd bij ‘Mores, meldpunt voor ongewenste omgangsvormen’ dat onder leiding staat van Janke Dekker. Wie dat is? De vrouw van Tom Egbers, boegbeeld van Studio Sport. Tsja, als de topvrouw van de NPO denkt zich alles te kunnen veroorloven sijpelt dat gedrag door in de hele organisatie, waar de belangenverstrengelaars en losse handjes zich vervolgens afgedekt weten door bang of slapend journaille.
Mijn voorspelling is dan ook dat er binnen de NPO meer aan de hand zal blijken dan wij nu weten. Jarenlang hebben grote en intimiderende ego’s als Shula Rijxman, Frans Klein, Bert Huisjes en Jan Slagter hun goddelijke gang kunnen gaan.
Klein was gedwongen (‘tijdelijk’) terug te treden nadat zijn lamentabele rol bij het drama-Van Nieuwkerk aan het licht kwam. Niettemin dook hij kort daarna vrolijk op bij een mediabeurs in Londen, waar hij zich gedroeg als ware hij nog volop in functie. Deze wetenschap ontlenen we aan BNR. De NPO-journalisten zwegen in alle talen. Alsof dit niet een schandaal van klasse was.
Dat Bert Huisjes, directeur van omroep WNL en namens de deelnemende omroepen opdrachtgever voor de dagelijkse talkshow Op1, enthousiast meewerkte aan het bashen van de jonge omroep Ongehoord Nederland bracht ook geen enkele NPO-journalist tot een even kritische kijk op Huisjes’ eigen organisatie. Veel groter en machtiger dan het piepkleine ON, dat twee keer per week midden op de middag voor een handjevol kijkers in Ongehoord Nieuws een half uur mag volkletsen met discutabele verhalen, terwijl WNL dag-in-dag-uit twee uur op ochtendlijke prime time (07.00 – 09.00 uur) zendtijd heeft voor Goedemorgen Nederland, een talkshow waar vrijwel elke dag een of meerdere VVD’ers aan tafel zitten om, ongehinderd door welke kritische vraag dan ook, hun partijpropaganda te spuien. Ooit enig commentaar gehoord van een NPO-journalist op deze ‘VVD-Ontbijt TV’?
Welke NPO-journalist is gedoken in de handel en wandel van Omroep MAX en directeur Jan Slagter, de weldoener die, als hij niet druk is met het uitdelen van giften aan behoeftige inwoners van Moldavië of een andere Oosteuropese uithoek, zich het vuur uit de sloffen loopt om in eigen land de helpende hand te reiken aan hen die dat nodig hebben. Slagters naam duikt bij de Kamer van Koophandel op bij menige rechtspersoon, al dan niet omroepgerelateerd. Als enig bestuurder van Omroepvereniging MAX fungeert Slagter ook als aandeelhouder van MAX Mediaproducties, waar hij tegelijkertijd de bestuurder is.
Omroep MAX zond in augustus 2021 een benefietprogramma uit om geld in te zamelen voor de slachtoffers van de watersnoodramp in Limburg. De twee miljoen die werden opgehaald vloeiden naar de Stichting Limburg Oet de Drup, bestuurder (met anderen) Jan Slagter. De Valkenburgse burgemeester Daan Prevoo beklaagde zich enige tijd geleden over het uitblijven van schadevergoedingen. Niet alleen het Rijk was de gebeten hond. Ook Slagters stichting kreeg kritiek.
Waar is de NPO-journalist die dit tot de bodem uitzoekt? En dan meteen de verstrengelingen meeneemt van Omroep MAX en MAX Mediaproducties met de door Slagter bestuurde Stichting voor Geestelijk en Maatschappelijk Welzijn Gehandicapten Nederland (SWGN) en de aanpalende Stichting Steunfonds SWGN, beiden gevestigd in Slagters woonplaats Zoetermeer. Ik suggereer niks. Het is slechts een aanbeveling aan de journalistieke speurneuzen van de publieke omroep. Toch niet bang voor Jan Slagter?
Gebrek aan zelfkritiek, zelfgenoegzaamheid, elkaar ballen toespelen en handen boven hoofden houden, alsmede anderen de maat nemen. Het is kenmerkend voor de publiek omroep.
Gretig werd en wordt daar het schandaal van The Voice of Holland van de concurrerende commerciëlen RTL4 en Talpa uitgemolken. Alsof er bij de NPO geen vieze mannetjes rondlopen. Vooraan stond de NPO ook, via de parlementaire redactie van de NOS, om het toenmalige PvdA Tweede Kamerlid Gijs van Dijk op te knopen wegens vermeend seksueel grensoverschrijdend gedrag. Daarvoor werd als openingsitem van het Acht Uur Journaal een labiele mafklapper aan het woord gelaten, die ruim baan kreeg om Van Dijk van seksueel roofdiergedrag te beschuldigen.
Het bleek allemaal onzin. Mijn klacht over dat Journaal-item bij de NPO-Ombudsman Margo Smit werd afgewezen omdat die meer dan een half jaar na de uitzenddatum werd ingediend. Nogal logisch dat ik wachtte tot Van Dijk door de PvdA was vrijgepleit. Nimmer rectificeerde de NOS de zeperd van Ron Fresen, Xander van der Wulp en hun chef Dominique van der Heyde. Desgevraagd weigerde dit trio inhoudelijk te antwoorden op mijn e-mails met vragen over hun journalistieke prutswerk. Nooit kreeg Gijs van Dijk ook maar enig woord van excuus. Zo doen ze dat daar. Geen journalistieke NPO-haan die ernaar kraait.
Intussen zwaaiden alle deuren van NPO-programma’s als NOS-Journaal, Buitenhof en Nieuwsuur open om de ‘Regeringscommissaris Grensoverschrijdend Gedrag’ Mariëtte Hamer zendtijd te bieden voor het ophangen van haar ongetwijfeld goedbedoelde verhaaltjes hoe seksueel en anderszins onacceptabel gedrag een halt toe te roepen. ‘Onafhankelijk onderzoek’ raadde ze de NPO aan inzake de kwestie-Van Nieuwkerk/Klein, waar het NPO-bestuur juist tot eigen onderzoek had besloten. Meteen na Hamers advies werd Tom Egbers’ vrouw aangesteld als klachtloket voor de medewerkers van Studio Sport. Ik hoop dat de dames en heren journalisten van de NPO wel goed naar de regeringscommissaris hebben geluisterd. ‘Niet meer wegkijken’, luidt immers haar allereerste aanbeveling.
Nu de huidige bestuursvoorzitter Frederieke Leeflang verklaard heeft Rijxman’s zwijgclausule af te schaffen staat niets de NPO-journalisten nog in de weg om te doen waarvoor ze, op kosten van de samenleving, zijn aangesteld: eerlijk, objectief, feitelijk juist en relevant nieuws brengen, ook als dat betekent dat een van je matties voor de bijl gaat.
En ook als je daarna niet meer aan de bak komt bij Bert Huisjes, Jan Slagter of de parlementaire redactie van de NOS. We hebben geen Mariëtte Hamer nodig om vast te stellen dat het wegkijken nu wel lang genoeg heeft geduurd.
De in dit artikel geuite meningen en standpunten zijn die van de auteur en weerspiegelen niet noodzakelijkerwijs de meningen of standpunten van TPO.
