Tijdens de Persvrijheidslezing op 11 mei heeft oud-NOS-Azië-correspondent Step Vaessen hard uitgehaald naar de volgens haar weinig kritische houding van journalisten en media die er steeds vaker voor lijken te kiezen om “de eenheid te bewaken” in plaats van de macht te controleren en “ongemakkelijke vragen te stellen”. NRC heeft zaterdag een bewerkte versie van deze lezing gepubliceerd.
Vaessen, tegenwoordig werkzaam voor het door de golfstaat Qatar gefinancierde medium Al Jazeera, schrijft dat journalisten niet langer “hun principes naleven” en noemt als voorbeeld van een medium dat de journalistieke principes verloochent De Volkskrant en De Volkskrant-hoofdredacteur Pieter Klok:
“Een soortgelijke opmerking [dat het niet juiste moment is om een gevoelig onderwerp te bespreken] werd gemaakt tijdens de coronapandemie toen de Nederlandse regering onder vuur kwam te liggen omdat ze te weinig, te laat deed. De Volkskrant-hoofdredacteur Pieter Klok stelde op de radio dat als er zoveel angst is in de samenleving, we als land samen moeten optrekken – inclusief de media. Dit was niet het juiste moment om kritiek te uiten, zei hij. Ik was geschokt.”
Vaessen citeert twee wetenschappers die in hun boek Die Vierte Gewalt uit 2022 stellen dat “media niet langer machthebbers in de gaten houden, maar juist regeringen onder druk zetten om beslissingen te nemen”, met als gevolg een groeiend wantrouwen van burgers tegen media.
Vaessen:
“Media moeten niet de eenheid bewaken, maar juist meerdere gezichtspunten laten zien. Vooral in tijden van oorlog en conflict is het cruciaal dat het publiek kan vertrouwen op professionals als het gaat om onafhankelijke, feitelijke en evenwichtige informatie. Journalisten, de vierde macht, de controleurs van de machthebbers, moeten ongemakkelijke vragen stellen – juist in tijden van oorlog en crisis.
Journalisten moeten het hoofd koel houden en hun vaardigheden en beroepsethiek scherp. Zij zijn met niemand in oorlog. Ze hebben slechts één wapen: onpartijdigheid in de zoektocht naar feiten. Als anderen ervoor kiezen de ogen te sluiten of weg te kijken, zijn hun ogen wijd open, zelfs als wat zij zien, hen niet bevalt. Vooral als het hen niet bevalt. Journalisten moeten vasthouden aan hun belangrijkste principes (onafhankelijk, op feiten gebaseerd, eerlijk en evenwichtig verslag uitbrengen) en dat doen met moed.”
Volgens Vaessen moeten journalisten “vastbesloten zijn om het volledige verhaal te vertellen, zelfs als feiten ongemakkelijk zijn en het gangbare verhaal niet ondersteunen”.
