(Bloomberg, 24 oktober 2024) – Dit jaar brak records op alle verkeerde manieren. Dat is de huiveringwekkende conclusie van een speciaal rapport over klimaatverandering dat vandaag is gepubliceerd in het tijdschrift Bioscience. “Het leven op aarde wordt bedreigd”, zegt William Ripple, vooraanstaand hoogleraar ecologie aan de Oregon State University en hoofdauteur van het rapport.
De jaarlijkse analyse van de ‘Staat van het Klimaat’ is bedoeld om een beknopt en toegankelijk overzicht te geven van de gevolgen van de opwarming van de aarde die de wereld het afgelopen jaar heeft ondervonden. Maar ook hoe we die gevolgen kunnen beperken.
Een van de vreemdste dingen in het rapport van dit jaar was hoe warm 2023 is geweest. Vóór 2000 bijvoorbeeld was de gemiddelde dagtemperatuur wereldwijd nooit hoger dan 1,5 graden Celsius boven het pre-industriële niveau.
Sinds het begin van het huidige millennium is de wereld slechts af en toe boven die temperatuur uitgekomen in een bepaald jaar. Op 12 september, de datum waarop de gegevens werden verzameld, had de aarde al 38 dagen gehad met een gemiddelde temperatuur van meer dan 1,5 graden Celsius per dag, meer dan in enig ander jaar.
De drempel van 1,5 graden Celsius is symbolisch geworden omdat landen in de Overeenkomst van Parijs van 2015 hebben afgesproken om te proberen de gemiddelde temperatuurstijging wereldwijd onder die grens en ‘ruim onder’ de 2 graden Celsius te houden.
Tot nu toe is de wereld ongeveer 1,2 graden Celsius opgewarmd. Onderzoek heeft aangetoond dat het verschil tussen 1,5 graden Celsius en 2 graden Celsius opwarming aanzienlijk is.
Bij 1,5 graden Celsius zal de wereld waarschijnlijk nog wat koraalriffen en zomerijs op de Noordpool hebben. Bij 2 graden Celsius zullen beide verdwijnen.
“Elke 1/10e graad opwarming die we kunnen voorkomen, kan een enorme hoeveelheid leed besparen en zal vele, vele levens redden,” zei Ripple.
De dagen van meer dan 1,5 graden Celsius in 2023 maakten deel uit van een bredere trend naar recordhoge temperaturen, zowel op het land als in de oceaan. Juni en juli van dit jaar waren de warmste periodes ooit gemeten.
Juli was niet alleen de warmste maand in meer dan 170 jaar dat er gegevens worden bijgehouden, maar waarschijnlijk ook de warmste maand in meer dan 100.000 jaar.
Het El Niño fenomeen, dat normaal gesproken warmer weer veroorzaakt, is vaak genoemd als reden voor de hitte van dit jaar.
Maar het is moeilijk om de extreme opwarming van 2023 te verklaren met alleen El Niño, zegt Zeke Hausfather, een onderzoeker bij Berkeley Earth die niet betrokken was bij het rapport.
Dat “suggereert een van de twee dingen”, aldus Hausfather. “Of deze El Nino gedraagt zich anders dan voorgaande. Of er zijn andere factoren bovenop de El Niño-gebeurtenissen die bijdragen aan de extreme warmte die we zien.”
Onderzoekers hebben zich verdiept in mogelijke oorzaken, waaronder een opleving in de 11-jarige zonnecyclus en de vulkaanuitbarsting in Tonga vorig jaar, die een ongebruikelijke hoeveelheid waterdamp – een ander broeikasgas – in de lucht bracht.
Hoewel ze allemaal een beetje hebben bijgedragen aan de opwarming, “lijkt het er nog steeds op dat er een gat zit tussen wat je zou verwachten met El Niño en de onderliggende opwarming,” aldus Hausfather. “De wereld is veel warmer dan verwacht en we weten niet zeker waarom.”
Naarmate de temperaturen dit jaar stegen, steeg ook het aantal rampen. Het rapport State of the Climate bevat een tijdlijn van rampen, van de Canadese bosbranden tot tropische cyclonen in Myanmar en zware regenval in Japan en India die leidde tot aardverschuivingen, overstromingen en doden.
“Sommige mensen beginnen net te herstellen van de ene klimaatgerelateerde ramp of extreme weersgebeurtenis en de andere begint al”, zegt Ripple. “Er is niet eens hersteltijd.”
Klimaatverandering kan leiden tot samengestelde rampen, zegt Christine Shield, een projectwetenschapper bij het National Center for Atmospheric Research, die niet betrokken was bij het onderzoek.
Een droogte gevolgd door een reeks zware stormen kan bijvoorbeeld verwoestend zijn omdat de droge grond het vocht minder goed kan opnemen, waardoor het risico op aardverschuivingen en overstromingen toeneemt.
En toch, zelfs nu de gevolgen van klimaatverandering steeds meer voelbaar worden, blijven de inspanningen om klimaatverandering tegen te gaan achter. De wereldwijde uitstoot van broeikasgassen blijft stijgen, samen met het gebruik van steenkool, vooral in China en India.
Ook heeft de inval van Rusland in Oekraïne sommige Europese landen geholpen hun energietransitie te versnellen, weg van fossiel gas en in de richting van hernieuwbare energiebronnen, maar andere landen weer terug naar steenkool.
Het rapport wijst erop dat de voortdurende uitstoot van broeikasgassen in de wereld ook een kwestie van rechtvaardigheid is.
“Het Zuiden is veel kwetsbaarder voor klimaatverandering”, zegt Ripple. “En dat is een kwestie van klimaatrechtvaardigheid, omdat de meeste historische emissies uit het Noorden komen.”
